L’ORGANO DI KUGY NELLA CHIESA DI "Santa Maria delle Grazie"

Julius Kugy all’organo

Nell’autobiografia intitolata “La mia vita nel lavoro, per la musica, sui monti” Giulio Kugy dedica un intero capitolo alla sua passione per l’organo e alla realizzazione del suo sogno: avere un organo su cui imparare a suonare.

Inizialmente egli si esercitò sull’organo della chiesa evangelica dove sostituiva, in caso di necessità, l’organista ufficiale; imparò a introdurre le funzioni con un preludio comprensibile e a suonare alla fine un pezzo festoso, fu in grado presto di suonare alle cerimonie nuziali, contribuendo, con i suoi registri gioiosi, alla riuscita della festa.

Ad un certo momento a un ministro della chiesa evangelica diede fastidio che un privato suonasse l’organo in chiesa e si decise pertanto che l’organo dovesse servire solo a scopi religiosi. Fu così che Kugy venne “licenziato” e nacque in lui il desiderio di un organo tutto suo.

La realizzazione dell’idea però presentava degli ostacoli: innanzitutto quello dello spazio. La sua casa infatti non era così grande da poter ospitare un organo, bisognava perciò pensare ad una sede adatta. Scartata l’ipotesi di una sala da concerti, egli giunse alla conclusione che, essendo l’organo uno strumento sacro, il luogo più adatto era una chiesa.

Tentò di parlarne col vescovo di Trieste e questi si dichiarò disposto ad accettare il dono, purché lo strumento venisse poi usato solo per scopi religiosi. In questo modo Kugy avrebbe perso ogni libertà artistica. Era inaccettabile. Un amico lo informò che l’amministratore della chiesa conventuale cattolico-armena sarebbe venuto volentieri incontro ai suoi desideri.

Kugy corse allora in via Giustinelli sul colle di San Vito dove si trovava la chiesa dedicata alla Madonna delle Grazie, vicino alla Sanza (un’antica fortezza triestina del ‘600). La chiesa, costruita con i mezzi finanziari del patriarca degli Armeni cattolici di Costantinopoli su un terreno donato da Giorgio Giustinelli (triestino di nazionalità armena), era stata aperta al culto nel 1859 ed era stata frequentata anche da Massimiliano d’Asburgo, che abitava nelle vicinanze.

La chiesa fece subito un’impressione favorevole a Kugy perché era alta con una larga cupola, molto luminosa.

Kugy stipulò il contratto con la congregazione dei mechitaristi firmato dall’abate generale che risiedeva a Vienna.

In base al contratto, Kugy sarebbe rimasto proprietario dell’organo vita natural durante e avrebbe potuto servirsene ogni giorno dalle dieci del mattino alle dieci di sera; non avrebbe potuto dare concerti, avrebbe potuto però suonare per pochi. Si prendeva inoltre l’impegno di accompagnare le messe o di provvedere a un suo sostituto. Dopo la sua morte l’organo sarebbe diventato proprietà della chiesa.

Ordinò l’organo a Vienna dai fratelli Rieger, costruttori di organi a Jagerndorf, scegliendo con cura i registri, secondo le sue convinzioni: volle che l’organo disponesse di diciannove registri e avesse canne ad anima, senza ancia. Nel novembre 1894 l’organo fu consegnato.

Nella sua autobiografia egli descrive minuziosamente la sera del suo arrivo: le enormi casse furono accatastate nella chiesa e lui era assai emozionato ed impaziente. I montatori finirono col vietargli di andare in chiesa per otto giorni, durante il montaggio e l’accordatura. Alla fine l’organo superò ogni sua aspettativa: era disposto a due torri, per lasciar libera la finestra centrale, il legno della cassa era tinto in bruno scuro, con decorazioni in oro, le canne di facciata erano in lucido argento. Meraviglioso era il suono: travolgente e potente, ma morbido.

Secondo i patti, Kugy suonava l’organo durante la messa della domenica e delle altre feste e lo faceva con dedizione e puntualità. Il fatto che la chiesa fosse aperta solo in queste occasioni era per lui un grande vantaggio perché poi poteva esercitarsi liberamente.

Ne approfittò per studiare e suonare due grandi composizioni di Bach: la Toccata e fuga in do maggiore e la Fuga in mi bemolle minore.

Kugy suonava per tre ore al giorno: la prima ora la dedicava ai pedali, la seconda allo studio di pezzi nuovi, la terza alle riprese del vecchio repertorio. Talvolta arrivava a casa stanchissimo, di solito non prima delle undici.

Un episodio un po’ buffo ci fa capire però che qualcuno non era contento di tutta questa musica: era un inquilino del convento che, dopo due anni, non ne poté più e gli intimò di smettere. Scoppiò così una “guerra” tra lui e Kugy. Una sera l’inquilino, appena Kugy cominciò a suonare l’organo, batté a casaccio i tasti di un armonio, producendo accordi falsi e orrende dissonanze. Kugy, per non dargliela vinta, si concentrò e continuò con fatica a suonare per ore. Per dare un disturbo maggiore, al suono dell’armonio si unì il canto di tutta la famiglia e il terzo si fece sentire un tamburo militare. Kugy capì che bisognava trovare una soluzione: si mise d’accordo con l’amministratore del convento e fece aprire le porte della chiesa per una funzione serale. Un bel corale di Bach inondò la chiesa e alla presenza dei fedeli e dei poliziotti l’inquilino non ritenne opportuno disturbare. Venne però di corsa la moglie a pregare che Kugy la smettesse, perché il marito stava impazzendo. Egli la accontentò, ma l’uomo cambiò casa.

Kugy continuò a suonare il suo organo per quattordici anni, ogni sera, in ogni stagione.

Non ritenne mai di essere un grande organista, ma era fiero di aver quasi sempre saputo “tenere sgombra la via delle altezze dei suoi ideali” e di non averla persa in mezzo alle difficoltà della vita.

L’organo di Kugy è stato recentemente restaurato nel marzo 1992 e ancora oggi lo si può sentire suonare nella funzione domenicale delle dieci, officiata per la comunità cattolica di lingua tedesca.

Gli Armeni a Trieste e "Santa Maria delle Grazie"

In nessuna città come a Trieste è difficile infatti individuare un’unicità di volti, di lingue, di caratteri. Per scoprire la verità di questo luogo, basta osservare la varietà di elementi architettonici che arricchiscono le vie della città: guglie, cupole, rosoni, i quali, ciascuno con la propria semplicità o articolata apparenza, raccontano la storia di una Trieste dove il sogno del multiculturalismo, della convivenza di credi e culture diverse è vera da secoli.
Una data è il segno del cambiamento. Il 1719 è l’anno della proclamazione di Trieste come Porto Franco: lo spazio della città si trasforma nello scenario di un continuo scambio commerciale e intellettuale, con un conseguente incremento economico, demografico e culturale. Da questa data grande è il numero delle popolazioni che qui arrivano portando con sé la ricchezza della cultura d’origine, della propria etnia e della propria religione: greci, turchi, armeni, serbi, albanesi, ebrei, tedeschi, polacchi, slavi e inglesi. 
L’Editto di Tolleranza, emanato da Giuseppe II sul finire del Settecento (1781-1782), garantisce infine libertà di culto alle diverse comunità religiose che vivono in città. Anche grazie all’espansione urbanistica voluta da Maria Teresa prima e da Giuseppe II poi, il centro storico si espande e nascono due nuovi quartieri: il teresiano e il giuseppino, impostati secondo assi viari su cui si mettevano in mostra non solo le facciate di imponenti e maestosi palazzi, ma anche quelle austere e affascinanti delle nuove chiese cattoliche e dei luoghi di culto delle altre comunità religiose, che ancor oggi danno testimonianza coerente della loro fede.

 Santa Maria delle Grazie - via Giustinelli

"Santa Maria delle Grazie", locale comunità Mechitarista.
La comunità armena veneziana nel Settecento è scossa da tensioni che sfociano nel 1772 in una scissione. Secondo il Mainati, in conseguenza di ciò, due monaci armeni, Babic e Gasparenz giunsero a Trieste nel 1773 per la “cura spirituale” dei negozianti armeni.
I primi padri Mechitaristi Armeni i risulta presenti in cità dà nel 1756: presenza atestada da una lapide, che nela catedral de San Giusto, indica.
Nel 1773 alcuni confratelli se trasferisi a Trieste co' l'intenzion de verzer un convento. Nel 1775 l'imperatrice Maria Teresa ghe dà el 'diploma' de residenza e ghe consenti de verzer una scola publica, un colegio e una tipografia per stampar testi religiosi nele lingue orientali col scopo de divulgar in queste la religion catolica.
Nel 1777 i compra la casa del patrizio triestin Pasquale Ricci e i la adata ale proprie esigenze, ma gavendo fati tropi debiti i devi alienar i propri beni; semo nel 1810.
Nel 1817 i torna a Trieste( rimanendo in città fino al 1910) e nel 1846 l'architeto Giovanni Battista de Puppi elabora un progeto per far un convento in un fondo che ghe xè stado vendudo da Giorgio Giustinelli. El convento xè stado realizado presto, invece se ga dovudo spetar el 1858 perchè che al Magistrato Civico ghe vignissi inviado el progeto per la nova chesa. Nel 1859 avevano aperto un Ginnasio Reale Commerciale nel Collegio dei Mechitaristi che era il primo ginnasio in lingua italiana a Trieste.
El primo magio 1859 vien solenemente celebrada la consacrazion dela nova chesa dedicada a 'Santa Maria delle Grazie', realizada anche con un generoso finanziamenton de Giorgio Ananian.
La strutura presenta una faciata a capanna de gusto neo-romantico mentre dentro se svilupa un'aula a pianta quadrata.
Per un breve perido anche l'arciduca Massimiliano, che iera ospite lela vicina villa Lazarovich, ga frequentà la chesa prima de trasferirse a Miramar. Tanto xè vero che proprio l'arciduca ga comissionà la pala del altar magior che rafigura la Beata Vergine delle Grazie; mi però sta pala in chesa no la go trovada.
La chiesa di via Giustinelli al civico 7, praticamente visibile dalla strada, Chiesa della “Beata Vergine delle Grazie”, è oggi chiesa della comunità cattolica di lingua tedesca di Trieste ,a era nell’ Ottocento la chiesa della comunità armena. La via Giustinelli è intitolata al ricco possidente armeno che nel 1846 fece ottenere ai padri mechitaristi, già scappati da Trieste, il terreno per edificare un nuovo edificio di culto e un monastero, di cui ancora oggi sono proprietari. La chiesa è intatta, uno scrigno per il bellissimo organo Rieger donato da Julius Kugy, che qui veniva a suonare ogni giorno. La chiesa rischia l’abbandono e la zona, con una stupenda vista sul golfo di Trieste, è oltremodo adatta a spregiudicate operazioni immobiliari. È uno dei due campanili della chiesa a denunciare il pericolo. Ingabbiato dalla primavera 2008 per metterlo in sicurezza, necessita di altri lavori di ripristino. Ma i padri mechitaristi di Venezia, proprietari del complesso, dopo un primo intervento d’ urgenza non pare abbiano intenzione di affrontare altri investimenti. I mechitaristi hanno già venduto parte della proprietà, il terreno a fianco dove è in via di realizzazione il parcheggio.Il vincolo della Sovrintendenza sulla “Beata Vergine delle Grazie” scongiura per il momento l’ ipotesi, anche in caso di vendita da parte dei religiosi, che la chiesa possa essere riconvertita a usi impropri.
Dal 1939 la strutura xè utilizada dala comunità catolica de lingua tedesca.“A metà degli anni Settanta del Novecento William Saroyan, romanziere di culto per un’ intera generazione, fece sosta a Trieste e un pomeriggio si recò dalla famiglia a lui del tutto sconosciuta degli Hovhanessian, armeni che qui trovarono riparo dal massacro turco e divennero celebri come pasticceri. Ma ancor oggi, ormai ultrasettantenne, Giacomo, allora in vacanza fuori città, coltiva il rimpianto di aver mancato quell’affascinante visita (Saroyan fu ricevuto da una zia) di cui gli rimane solo il pegno prezioso di una dedica. Nessuno in famiglia si chiede però il motivo della visita del popolare scrittore di origini armene. “Era qui di passaggio perchè stava andando a Belgrado per un film”, ti dicono serafici. Perchè nella diaspora armena, spiegano, è davvero normale, per chi si trova in un’altra città o in un altro paese, mettersi in cerca dei conterranei, scambiare qualche cortesia in armeno e vedersi ricevere come un vecchio amico. E’ il senso di un’ identità e di una storia condivisa ……
Fra i cognomi triestini passati e presenti: Ananian, Aidinian, Zingirian, Hermet, Giustinelli, Anmahian, Hovhanessian.
Xè necessari però, per el futruro dela chesa, urgenti restauri, in quanto una torre campanaria e alcune parti dela faciata xè in condizioni precarie e diverse parti de intonaco xè pericolanti. Purtropo i proprietari, che xè i mechitaristi Armeni de Venezia, nonostante che la strutura sia un simbolo del'identità storica e culturale dela nostra cità no i sembra interessadi ai restauri.
El toco più importante dentro la cesa xè nela cantoria: xè l'organo de cui parleremo più avanti.

Comincemo a guardar l'esterno.

Davanti ala cesa gavessi dovudo vignir costruida una grande scalinada, simile a quela de Santa maria Magior, ma per mancanza de fondi no la xè stada subito realizada e dopo i tereni su cui la doveva vignir costruida xè stai vendui e xè stade costruide case, sofigando cussì la visual dela faciata.

La faciata risulta piutosto sconta tra le case

Questo xè el massimo del insieme che se riva a veder dala strada (no go coragio de sonar campanele per andar un qualche apartamento nei piani alti de qualche casa)

Sula tore campanaria de destra le vedi bel le condizioni dei intonaci e de parte del teto

Andemo a visitar l'interno.

Nel andron de ingresso un crocefisso

L'interno dela cesa da quel che gavessi dovudo esser l'ingresso principal

L'aula verso l'abside

Vista dal alto dela cantoria

L'altar magior

La semicupola del'abside

Le finestre su un lato del'aula

I quatro pennacchi soto la cupola decorai con figure de santi

Una lapide

La scaleta a chiocciola per salir in cantoria, poi la continua nela tore campanaria.

La cantoria col toco più importante dela cesa: l'organo de Kugy.

Xè un organo Rieger del 1894 che Kugy ghe ga regalà ala chesa purchè el restassi de sua proprietà vita natural durante e che el podessi sonarlo tuti i giorni. El ga avù el permesso de sonarlo dale 10 de matina al 10 de sera impegnadose però anche de sonar in tute le funzioni o, nela sua impossibiltà, de trovar un sostituto.
Per 14 ani el ga sonà regolarmente tuti i giorni per tre ore: la prima ora el la dedicava ai pedai, la seconda al studio de tochi novi, la terza a rinfrescar el vecio repertorio.
Kugy, dopo firmà el contrato coi Mechitaristi, gà ordinà l'organo a Vienna dai Fratelli Rieger, costruttori di organi a Jagerndorf. L'organo xè disposto a due torri per lassar libera la finestra central. El legno della cassa xè tinto in bruno scuro con decorazioni de oro. El suono xè meraviglioso, travolgente e potente,ma morbido.

E per finir tre quadri: el primo una Madonina in un altar lateral

Questa me par antica, realizada su un fondo dorà

Una santa dal altro lato del'aula

Residenze nella chiesa degli armeni

Appelli, incontri e scontri cadono nel vuoto. Quando una cosa deve finire, finisce. E così finisce a Trieste la storia degli armeni, del loro culto e della loro chiesa, dopo che anche la comunità cattolica tedesca che l’aveva affittata per il proprio rito e come punto d’incontro si è dispersa. In via Giustinelli, uno dei complessi storici più interessanti e misconosciuti di Trieste, ormai si costruisce doppiamente, i padri mechitaristi (culto armeno) sono spariti, da tempo l’unica sede è tornata, com’era storicamente, a Venezia.
Accanto alla chiesa, originariamente intitolata alla Madonna delle Grazie, già tre anni fa pericolante e con uno dei due campaniletti messo in sicurezza, senza più parroci o inquilini, che custodisce (malamente, essendo chiusa da tempo) il restaurato famoso organo fatto costruire a Vienna da Julius Kugy, sta sorgendo un complesso edilizio d’avanguardia tutto in legno: «Sarà il primo d’Italia» dice con orgoglio Luciano Lazzari, architetto direttore dei lavori per l’immobiliare Epoca srl di Alessandro Beltrame che ha acquisito la casa esistente e il terreno vicino, su cui è nata la seconda residenza di iper-lusso.
Ma anche l’edificio che contiene la chiesa diventerà residenziale. «La chiesa - conferma Lazzari - è stata comprata da un altro gruppo immobiliare, che farà residenze nell’area pertinente, è già sconsacrata, sarà destinata probabilmente a un altro uso». Dietro l’ingresso principale si apre un cortile che dà su pastini, originariamente sognati come scalinata. Progetto mai nato, dopo l’edificazione nel 1859 della chiesa e del monastero-convitto, per liberalità dell’armeno Gregorio Ananian.

Julius Kugy all’organo

Di tutto ciò soffre assai il Comitato che difende l’organo di Kugy, perfettamente funzionante fino a che non se lo mangia l’umidità: «I Mechitaristi di Venezia in difficoltà finanziarie vogliono vendere, da due anni è in corso la trattativa» scrive Liliana Servadei Davanzo per il Comitato, che ha interpellato mezzo mondo chiedendo la salvaguardia dell’antico edificio di culto, dei dipinti interni, dell’organo, rivolgendosi alla Soprintendenza, al Comune, ai Mechitaristi veneti, «i quali avevano tentato - scrive Davanzo - di smontare l’organo per portarselo via, ma l’operazione sarebbe stata di un costo superiore al valore dello strumento stesso, per cui vi hanno rinunciato».
Davanzo riferisce che per l’acquisto della chiesa è stato interpellato anche il vescovo di Trieste, che però non poteva avere i fondi necessari. Che paramenti e vesti, arredi e addobbi sono stati portati nel Seminario vescovile. Che la Fondazione CrTrieste non ha potuto far niente, «c’era ancora una situazione tavolare poco chiara». Ormai si parlano solo gli architetti fra loro, per accordi tra i due gruppi immobiliari sulle servitù di passaggio dei futuri inquilini, affinché gli uni possano attraversare il garage degli altri per raggiungere «i posti macchina che saranno realizzati sui pastini della chiesa». E intanto, dice sconsolata Davanzo, «l’organo, che potrebbe essere ottimo per i concerti e gli allievi del Tartini, sta per marcire».

Նորագույն ազգային ազատագրական պայքարին նվիրված հուշակոթողի հանդիսավոր բացումը Վանաձորում/Solemn opening of monument dedicated to the new liberation struggle held in Vanadzor/Торжественное открытие в Ванадзоре стелы, посвященной новейшей национально-освободительной борьбе.

Տ. Ոսկան արք. Գալփակյան. «Երբ գաք այստեղ, համբուրեցե՛ք այս հուշարձանը, հավատալով, որ համբուրում եք ճակատը ամեն մեկ ԱՍԱԼԱ-ի նահատակի»:

Տ. Սեպուհ արք. Չուլջյան. «ԱՍԱԼԱ-ի նահատակները մեր ազգի իրական հերոսներ են, և պետք է որ մեր երկրի յուրաքանչուր քաղաքում գյուղում, ի հիշատակ այդ տղաների հուշակոթողներ կանգնեցվի, որպեսզի մեր նոր սերունդը իր երկրում գլուխը բարձր պահի, ես այս տղաներին համարում եմ որպես իսկական նահատակներ»:

Կիրակի, հունվարի 26-ին, Վանաձորի Սբ. Աստվածածին եկղեցում, նախագահությամբ Գուգարց թեմի առաջնորդ Տ. Սեպուհ արք. Չուլջյանի, Տ. Ստեփանոս քհն. Մարգարյանի ձեռամբ և ներկայությամբ Սբ. Էջմիածնի ավագ միաբան Տ. Ոսկան արք. Գալփակյանի, մատուցվեց Սբ. Պատարագ, ի հիշատակ Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի (ՀԱՀԳԲ - ԱՍԱԼԱ) զոհված ազատամարտիկների:

Այնուհետ Տեր Ոսկան արք. Գալփակյանի նախագահությամբ կատարվեց հոգեհանգստյան արարողություն, եւ ապա եկեղեցու նահատակաց պուրակում տեղի ունեցավ ԱՍԱԼԱ-ի նահատակների հիշատակին կանգնեցված հուշակոթողի բացումը, ուր օրվա առիթով իրենց խոսքն ասացին Սրբազան Հայրերը, հնչեցին Երկրապահ կամավորական միության (ԵԿՄ) անդամների կողմից երախտիքի խոսքեր, ԱՍԱԼԱ-ի «ՎԱՆ» գործողության հրամանատար Վազգեն Սիսլյանի խոսքը և Հայկական Ժողովրդային Շարժման Երևանի ներկայացուցչության պատգամը:
Սեբուհ Սրբազանն իր խոսքում նշեց, որ «Հայ գաղտնի բանակի նահատակները մեր ազգի իրական հերոսներ են, և պետք է, որ ոչ միայն այս եկեղեցու տարածքում, այլ մեր երկրի յուրաքանչուր քաղաքում և գյուղում, ի հիշատակ այդ տղաների հուշակոթողներ կանգնեցվի, որպեսզի մեր նոր սերունդը տեսնելով և ճանաչելով այդ ամենը ոգևորվի, հպարտանա և իր երկրում գլուխը բարձր պահի: Ես այս տղաներին համարում եմ իսկական նահատակներ, որոնք հերոսաբար մարտնչեցին և իրենց կյանքը զոհաբերեցին այս սուրբ ճանապարհին»:
Տ. Ոսկան արք. Գալփակյանը ասաց. «Այս րոպեն մեզ համար հպարտանքի րոպե է, որովհետև Հայաստանի տարածքին երկրորդ հուշարձանն է, հետ Եռաբլուրի հուշարձանի, որ կանգնում է այն նահատակների հիշատակին, որոնք կոչվում են Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի զինվորներ»:
Սրբազան Հայրը շեշտելով, որ «գերագույն հպարտությունը որևէ մարդ կարող է ունենալ, եթե իր անձը զոհում է Հայրենիքի համար»,- հավելեց. «Այս հուշարձանը հպարտության շարժառիթ է Վանաձորի հայ ժողովուրդի համար»:
Գալփակյան սրբազանն ապա իր երախտագիտությունը հայտնելով այն վանաձորցիներին, որոնք հղացան և կառուցեցին հուշարձանը ու նաև Գուգարաց թեմի առաջնորդ Սեպուհ սրբազանին, որ օրհնեց հուշարձանը եկեղեցու բակի մեջ, ասաց. «Սա ոչ թե միայն քար է, սա ճակատն է մեր ամբողջ նահատակներուն, որոնք նահատակվեցան հայ ժողովրդի Դատի համար» եւ խոսելով ԱՍԱԼԱ-ի մասին հավելեց. «ԱՍԱԼԱ-ն ոչ միայն բանակ է, այլ նաև գաղափարախոսություն: Գաղափարախոսություն, որով յուրաքանչյուր հայ մարդ պետք է դաստիարակի իր զավակը: Դաստիարակի, որ մենք իրավունք ունենք, որ մեր իրավունքը, մեր Դատը արդար է և պիտի չխնայենք այդ իրավունքին հասնելու համար թեկուզ մեր կյանքը, այլապես մենք ամբողջ տանուլ տված կլինենք մեր պատմությունը: Մեր պատմությունն է Վանը, մեր պատմությունն է Սիսը, մեր պատմությունն է Էրզրումը: Չենք կարող մոռանալ և պիտի չմոռանանք»:
Սրբազան Հայրն իր խոսքի ավարտին հորդորեց բոլորին. «Երբ գաք այստեղ, համբուրեցե՛ք այս հուշարձանը, հավատալով, որ համբուրում եք ճակատը ամեն մեկ ԱՍԱԼԱ-ի նահատակի»: Նա եզրակացրեց. «Մեր ներկա հայրենիքը մեր իրական հայրենիքի մի փոքր մասն է: Հայ ժողովուրդը պիտի շարունակի ապրել դարեր, եթե պետք է, այն հավատքով, որ ինքը կհասնի այն արդարության որ պետք է աշխարհը և Թուրքիան հատուցի մեր ժողովուրդին»:
ԱՍԱԼԱ-ի «ՎԱՆ» գործողության հրամանատար Վազգեն Սիսիլյանն իր խոսքում ասաց. «Շատ կարևոր երևույթ է, որ մեր նահատակ ընկերները, ինչպես Երևանում՝ Եռաբլուր, նաև այստեղ ունեցան իրենց հուշակոթողը»:
Նա նշեց. «1975 թվականը հայերու համար եղավ պահանջատիրության հիմքը, սկիզբ դնելու տարի  և այնուհետ Ապրիլի 24-ը ՍԳՈ ՕՐԻՑ վերածվեց ՊԱՀԱՆՋԱՏԻՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐՎԱ»,- եւ եզրակացրեց, որ Մենք այս հավատքի, հպարտության և պայքարի ջահը փոխանցում ենք նոր սերնդին:
Հայկական ժողովրդային շարժման Երևանի ներկայացուցչության պատգամն փոխանցեց Ալֆրեդ Նավասարդյանը, ուր ի մասնավորի ասվում էր «Այսօր Վանաձորում մեզ հետ է աշխարհի տարբեր ծայրամասերում գտնվող հայ երբեմնի այն երիտասարդ սերունդը, որն իր երիտասարդական հանգիստը, ընտանեկան ջերմ անկյունը, ուսումը, շատ անգամ առողջությունը, ապագան և կյանքը զոհեց, որպեսզի վերակենդանացվի և ապրի ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋԱՏԻՐՈՒԹՅՈՒՆԸ»:
Նա հավելեց. «Վանաձորում տեղադրված այս ժայռաբեկորը հայության հերոսական կամքի վկայությունն է, խտացված պատմությունը: Ժայռաբեկորը հայացք ունի ոչ միայն դեպի մոտիկ անցյալի հերոսական էջերը, այլ դեպի ԱՊԱԳԱ, դեպի պատմության էջեր շրջող ԱԴԱՄԱՆԴՅԱ ՈԳՈՒ վերակենդանացումը»:
Պատգամն եզրակացնում էր. «1975-ից սկիզբ առած գործը դեռ չի ավարտվել: Այդ սերնդի անցած ճանապարհը մեր սերնդի այսօրը և գալիք սերնդի ապագան է դառնալու»:
Ա. Նավասարդյանը վերջում ՀԺՇ-ի անունից շնորհակալություն հայտնվեց հուշակոթողի կառուցման գաղափարը հղացողին և այն իրականացողներին:
Հուշակոթողի բացմանը ներկա էին ՀՀ Պաշտպանության Նախարարության զորամասերից զինվորներ, Վանաձորի Երկրապահ կամավորական ջոկատի ներկայացուցիչներ և պատանի երկրապահներ, ԱՍԱԼԱ-ի նախկին մարտիկներ և համակիրներ, մտավորականներ և հոծ թվով վանաձորցիներ:
Հուշակոթողը հղացվել, կառուցվել և տեղադրվել է՝ Պողոս Հակոբյանի, Ռազմիկ Մադարյանի և Քարդակագործ Արա Հովհաննիսյանի անխոնջ աշխատանքներով:
                                                                                            Վանաձոր, 28 հունվարի, 2014 թ.


On Sunday, January 26, a Divine Liturgy was served at the St. Mary Church in Vanadzor in memory of the deceased freedom fighters of the Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia (ASALA). The Divine Liturgy was served by Father, Priest Stepanos Margaryan, under the direction of Primate of the Gugarats Diocese, Father, Archbishop Sepuh Chuljyan and was attended by senior cenobite of the Holy Etchmiadzin, Father, Archbishop Voskan Galpakyan.
The Divine Liturgy was followed by a Requiem Mass performed by Archbishop Voskan Galpakyan and the opening of a monument to the martyrs of ASALA in the yard near the church. Holy fathers and members of the Volunteer Land Defenders’ Union (VLDU) expressed words of gratitude, Commander of the VAN operation of ASALA Vazgen Sislyan gave a speech and a member of the Yerevan representation of the Armenian People’s Movement delivered a message.
His Holiness Sepuh mentioned: “The martyrs of the Armenian Secret Army are the true heroes of our nation and there should be monuments to those men not only in the area near this church, but in the cities and villages of our country so that the new generation sees and recognizes them, becomes inspired and takes pride in his country. I consider these men real martyrs who fought heroically and sacrificed their lives.”
Archbishop Voskan Galpakyan said: “This moment is a moment of taking pride because this is the second monument in Armenia after the monument in Yerablur that is in memory of the martyrs that are called the soldiers of the Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia.”
His Holiness stressed the fact that “anyone can feel utmost pride for sacrificing his life for the Homeland”, adding that “this monument signifies pride for the Armenians of Vanadzor”.
In closing, His Holiness said the following to everyone: “When you come here, kiss this monument with the belief that you are kissing the forehead of each martyr of ASALA.”
In his speech, Commander of ASALA’s VAN operation Vazgen Sisilyan said: “It’s very important that our deceased friends have a monument not only in Yerevan, but in Vanadzor as well.”
Sisilyan went on: “The year 1975 was the year for the Armenians’ claims. It was the year that laid the foundation, after which April 24th became the Day for Claims. We are transmitting this “torch” of faith, pride and the struggle to the new generation.”
Alfred Navasardyan delivered the message of the Yerevan representation of the Armenian People’s Movement in which it was particularly stated: “Today in Vanadzor we are joined by representatives of the once young generation of Armenians living in different corners of the globe. They sacrificed their rest, warm corners, studies and many times their health, future and life to restore the Claims of Armenians.”
He added: “This monument placed in Vanadzor is evidence of the will of the heroic Armenians and it represents the history. The monument “looks” toward not only the not too distant past, but also the future, towards the reanimation of the diamond spirit that “turns” the pages of history.”
The message ends with the following: “The work that was begun in 1975 has not ended. The road that that generation took is the road that the current and future generations will take.”
In the end, on behalf of the Armenian People’s Movement, Navasardyan expressed gratitude to the person who came up with the idea of building a monument and the people who placed the monument.
The opening of the monument was attended by soldiers from the military units of the RA Ministry of Defense, representatives of the Voluntary Land Defenders’ Detachment of Vanadzor and young land defenders, as well as former fighters and supporters of ASALA, intellectuals and a large number of citizens of Vanadzor.
Poghos Hakobyan, Razmik Madaryan and sculptor Ara Hovhannisyan came up with the idea, built and placed the monument.
                                                                          “Hayastan” news network, Vanadzor

В воскресенье, 26 января, в церкви Св. Богородицы Ванадзора под председательством предстоятеля Гугаркской епархии архиепископа Сепуха Чулчяна, в присутствии представителя Святого Эчмиадзина   архиепископа Воскана Галпакяна иерей Степанос Маргарян отслужил Священную Литургию в память павших за освобождение Армении бойцов тайной армянской армии (АСАЛА).
Затем во главе с архиепископом Восканом Галпакяном была совершена заупокойная церемония, после чего в сквере Жертв церкви состоялось открытие стелы в память павших воинов АСАЛА, в ходе которого выступили святейшие отцы, прозвучали слова признательности членов Союза добровольцев «Еркрапа», речь командира группы «Ван» АСАЛА  Вазгена Сисиляна и призыв Ереванского представительства Армянского народного движения.
Святейший Сепух в своей речи отметил, что «Жертвы Армянской тайной армии являются подлинными героями нашей нации и в память об этих парнях нужно возвести памятники не только на территории этой церкви, но и в каждом городе, селе нашей страны, дабы новое  поколение, видя и узнавая это, воодушевлялось, гордилось и высоко держало голову в своей стране. Я считаю этих парней подлинными жертвами, которые героически сражались и отдали свои жизни на этом священном пути».
Архиепископ Воскан Галпакян сказал: «Этот миг для нас – миг гордости, потому что второй памятник на территории Армении после Ераблура, воздвигнутый в память жертв, именуемых воинами Тайной армянской армии освобождения Армении».
Отметив, что «высшую гордость человек испытывает, когда жертвует собой во имя Родины»,  Святейший отец добавил: «Этот памятник – повод для гордости ванадзорцев».
В завершение своей речи Святейший отец призвал всех: «Приходя сюда, целуйте этот памятник, с верой, что целуете лоб павших воинов АСАЛА».
Командир отряда «Ван» АСАЛА Вазген Сисилян в своей речи сказал: «Очень важное явление, что наши павшие товарищи как в Ереване, на Ераблуре, так и здесь имеют свою стелу».
Он отметил: «1975 год стал для армян годом закладки основы Армянского требования, и затем 24 апреля из Дня скорби превратился в День требования. Факел этой веры, гордости и борьбы мы передаем новому поколению».
Послание Ереванского представительства Армянского народного движения зачитал Альфред Навасардян. В гнем, в частности, говорилось: «Сегодня в Ванадзоре вместе с нами находится когда-то молодое армянское поколение из разных концов мира, которое свою юношескую беззаботность, теплоту семейного очага, образование, зачастую здоровье, будущее и жизнь пожертвовали во имя того, чтобы  возродилось и крепло Армянское требование».
Он добавил: «Этот осколок скалы, установленный в Ванадзоре – свидетельство языческой воли армянства, квинтэссенция истории. Он смотрит не только в героические страницы недавнего прошлого, но и в будущее, в возрождение бриллиантового духа, переворачивающего страницы истории».
В заключение призыва говорится: «Дело, начатое в 1975-м пока не завершенно.  Путь, пройденный тем поколением, станет сегодняшним днем нашего поколения и будущим грядущих поколений».
В заключение А.Навасардян от имени АНД выразил благодарность инициатору создания стелы и тем, кто ее осуществил.
На церемонии открытия стелы присутствовали военнослужащие воинских частей Министерства обороны РА, представители добровольческого отряда «Еркрапа» Ванадзора, юные еркрапа, бывшие воины и сочувствующие АСАЛА, представители интеллигенции и большое число ванадзорцев.
Стела была задумана, сооружена и установлена неустанными усилиями Погоса Акопяна, Размика Мадаряна и скульптора Ара Ованнисяна.

                                                                     Информационная сеть «Айастан»

LA BASILICA DI SANTA MARIA MAGGIORE DI SIPONTO/Սիպօնտօի Սուրբ Մարիամի Եկեղեցին

Punto d’incontro tra l’Oriente e l’Occidente. Articolo di Aldo Caroleo, voce dell'Archeoclub Siponto

 Sull’importanza che la Puglia ha rappresentato,per la sua collocazione geografica, nel passato come ponte tra le culture d’Oriente e d’Occidente,tutti gli storici sono d’accordo.Siponto è stata uno dei più importanti pilastri di questo ponte e la Basilica di Santa Maria Maggiore ne è la più bella e straordinaria testimonianza. E’ noto che sin dai primi tempi apostolici a Siponto fu attiva una comunità ebraica ,forse la più importante e, intorno al X Secolo una comunità Armena attestata in una zona tra Manfredonia e Foggia : Casale Faziosi. Gli Armeni furono, secondo gli storici i primi veri costruttori di chiese Cristiane sia a volta che a cupola di cui furono i precursori. Tante e bellissime le testimonianza di un Popolo,quello Armeno, sfortunato e perseguitato, che seminò cultura e religiosità cristiana autentiche. Furono, gli armeni, costruttori fortissimi di chiese e architetti e teologi insuperabili.La chiesa di santa Maria Maggiore di Siponto, eretta nella metà dell’XI Sec. ha infatti dei peculiari influssi architettonici armeni, impreziositi e completati dallo straordinario Romanico Pugliese.

Non è escluso che maestranze Bizantine, che eressero la Santa Maria, abbiano preso a modello le note chiese Armene (Ani, Marmashen, Bagaran, Edmjadsin,ecc.).Stretti, peraltro, furono i legami dell’Arcivescovo Leone con le gerarchie bizantine nelle quali con tutta probabilità,figuravano dei funzionari armeni. Attinenze architettoniche tra la santa Maria e le chiese armene si possono riscontrare sulle facciate: colonne e arcatelle ma anche dall’impostazione della pianta quadrata e della cupola appoggiata su quattro colonne centrali.Della originaria cupola della chiesa di Siponto non si sa nulla perché essa crollò in due eventi sismici successivi: nel 1223 e nel 1225. L’attuale copertura ad una unica volta a crociera è stata realizzata in epoca successiva e con evidenze barocche.Le foto delle cupole delle chiese armene coeve alla Santa Maria, ci danno cupole poggianti su quattro pilastri centrali e mi inducono a pensare (è solo un mio pensiero) che anche la Santa Maria avesse una cupola centrale secondo i motivi architettonici armeni.
E’ questo un altro esempio, se ce ne fosse ancora bisogno, di come la nostra Basilica merita una giusta attenzione perché venga sempre di più tutelata e dovrebbe essere senza alcun dubbio annoverata tra i monumenti dell’UNESCO come “Patrimonio dell’Umanità”.
                                                                                                  Aldo Caroleo Archeoclub Siponto

Fiancata sud con l'abside minore

Facciata della chiesa medievale

Interno della chiesa.

Particolare dei capitelli della cripta

Particolare di mosaico relativo alla
 basilica paleocristiana.

L'area archeologica della basilica paleocristiana

    

La cripta

           
  Basilica Santa Maria Maggiore di Siponto - XI-XIII-XVI sec.

Հանդիպման կետն Արևելքի և Արևմուտքի միջև.  Հոդված Ըստ Ալդո Կարօլեօ, Սիպօնտօի հնագիտության ձայնի:
Պուլիան  նախկինում ներկայացված է որպես կամուրջ  Արևելքի եւ Արևմուտքի, մշակույթների միջև,այս ամենում բոլոր պատմաբաններ համաձայն:Սիպօնտօ  մեկն էր կարևորագույն սյուներից այս կամրջի և Սուրբ Մարիամի Եկեղեցին, այն առավել գեղեցիկ և արտահերթ վկայություն է:Եվ 'լավ հայտնի է, որ վաղ առաքելական ժամանակներից Սիպօնտօ ակտիվ էր հրեական համայնքը, շուրջ տասներորդ դարում հայկական համայնք հաստատվեց  Ֆոջջիա և Մանֆրեդոնիա տարածքի միջև:Հայերը ըստ պատմաբանների, առաջին ճշմարիտ շինարարներն էին քրիստոնեական եկեղեցիների:Այդ ամենում ճշմարիտ վկայական է այս գեղեցիկ եկեղեցին մեկ ժողովուրդ, որը Հայն է,որը սկիզբ տվեց իսկական մշակույթն ու քրիստոնեական կրոնը:Հայերը  շինարարներ և ճարտարապետներ են ուժեղ և կանգուն եկեղեցիների և աստվածաբաններ անգերազանցելի:Իրականում բնորոշ ճարտարապետական ​​Հայկական ազդեցությամբ,որին ավելացվել է Հռոմեական և Պուլիական ազդեցությունը :Հնարավոր է, որ բյուզանդական արհեստավորներ,որոնք կառուցել են  Սուրբ Մարիամի Եկեղեցին  նմանությամբ  նշում է հայկական եկեղեցիները (Անի,Մարմաշեն, Բագարան,Էչմիաձին և այլն ):Բնօրինակաբար Սիպոնտոի եկեղեցու  գմբեթի մասին հայտնի չէ ոչինչ, քանի որ այն փլուզվել է երկու երկրաշարժերից 1223 և 1225:
    Եվ 'սա ևս մեկ օրինակ է,եթե նորից  անհրաժեշտության դեպքում,ինչպես մեր Բազիլիկան  արժանի է պատշաճ ուշադրություն քանի որ այն միշտ ավելի պաշտպանված պիտի լինի և չպիտի լինի վոչմի կասկած,ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ - ի հուշարձանների թվում «Համաշխարհային ժառանգություն».










http://www.tatarte.it/gherardi/CD/Storia/frame/accarisi/foggia.htm