Mont'ē Melkonyan ( Visalia, 25 novembre 1957 – Agdam, 12 giugno 1993) è stato un partigiano armeno.
È stato uno dei più famosi comandanti nella guerra del Nagorno Karabakh avendo guidato con successo una forza di circa quattromila uomini pur non avendo mai avuto specifiche esperienze militari in precedenza.
Aveva tuttavia costruito la sua preparazione tra gli anni settanta e gli anni ottanta allorché combatté per varie fazioni nella guerra civile libanese contro l'esercito israeliano e in precedenza come membro dell'organizzazione armena ASALA.
Mont'ē nacque terzo di quattro figli da Charles e Zabel Melkonyan, il padre ebanista, la madre insegnante elementare prima di dedicarsi interamente ai figli. La sua infanzia è stata tipicamente statunitense tra Boy Scout e baseball. Nel 1969, quando aveva dodici anni, la famiglia partì alla volta dell'Europa per un lungo viaggio che li portò a visitare anche nord Africa e Medio Oriente attraversando quarantuno stati. Durante questo tour Mont'ē cominciò ad interrograrsi sulle sue origini in particolare dopo aver visitato la cittadina turca di Merzivan, di cui era originaria la famiglia della madre, e aver appreso che gli armeni che vi vivevano erano stati costretti a fuggire come il nonno oppure erano stati sterminati nel genocidio armeno del 1915.
Al ritorno negli Stati Uniti, dopo aver conseguito il diploma, entrò all'Università della California, Berkeley seguendo il corso di laurea di storia antica dell'Asia e archeologia. Durante il corso di studi cercò di organizzare una mostra dedicata alla storia ed alla cultura armena ma i pannelli che trattavano del genocidio furono rimossi dall'autorità universitaria su pressione del console turco a San Francisco per poi essere reinseriti dopo una manifestazione di protesta nel campus.
Conseguita la laurea nella primavera del 1978 Melk'onyan decide di partire alla volta dell'Iran dove insegnò inglese e si impegnò attivamente nella lotta del movimento per abbattere lo Scià. Collaborò nell'organizzazione di uno sciopero degli insegnanti nella scuola dove lavorava. In seguito si receherà nel Kurdistan iraniano dove rimarrà impressionato dai partigiani curdi.
Alla fine del 1978 Mont'ē si reca in Libano, a Beirut, dove partecipa alla difesa del quartiere armeno dagli attacchi delle Falangi libanesi. Fa conoscenza con colei che diventerà prima la sua amica confidente e poi moglie, Seta Kbranian. Diviene membro della milizia armena e comincia ad operare dietro le linee del territorio controllato dalla Falange, collaborando con il movimento nazionale libanese. All'epoca Mont'ē parla fluentemente oltre ad inglese ed armeno anche spagnolo, francese e giapponese; ha inoltre una accettabile conoscenza di arabo, italiano, turco, persiano e curdo.
Nella primavera del 1980 Melk'onyan viene introdotto nell'ASALA (Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia) e segretamente ricollocato a Beirut ovest. Nei tre anni successivi è militante del gruppo e collabora alla realizzazione del giornale "Hayastan" ("Amenia"). In questo periodo entra in contatto con alcune organizzazioni palestinesi e segue corsi di addestramento. Partecipa ad operazioni armate in Europa (Roma, Atene) ed addestra i militanti che parteciperanno all'assalto dell'ambasciata turca a Parigi ("Operazione Van", 24 settembre 1981).
Nel luglio 1983 ASALA si divide in due tronconi: Melk'onյan, che non accetta più la politica del leader Hakopian ed è contrario ad attentati che provochino vittime civili, fonda la fazione "movimentista" di Asala-Movimento Rivoluzionario in contrapposizione a quella di Asala-Militante. Melk'onean vive in clandestinità tra Francia e Libano fino al suo arresto a Parigi nel novembre 1985. Condannato a sei anni di prigione, viene rilasciato nel 1989 e costretto a lasciare la Francia alla volta dello Yemen del sud dove si ricongiunge con Seta. da lì si spostano nell'Europa orientale trascorrono un periodo di sostanziale indigenza.
Il 6 ottobre 1990 Melk'onean arriva in Armenia, all'epoca ancora sovietica, lavorando nei primi otto mesi all'Accademia delle Scienze preparando un lavoro sulla civiltà Urartea. Ad agosto, nel monastero di Geghard sposa Seta Kbranian. Preoccupato dalla situazione confusa che stava vivendo l'Armenia al tramonto dell'Unione Sovietica ed al tempo stesso affascinato dalla moltitudine di connazionali che manifestava in piazza Mont'ē focalizzò la propria attenzione sulla questione del Nagorno Karabakh che considerava vitale per la sopravvivenza dello stesso popolo armeno, convinto che se gli azeri avessero occupato la regione poi sarebbero sconfinati nel Zangezur (Syunik).
Il 12 settembre 1991 (o forse il 14), a pochi giorni dalla dichiarazione di indipendenza del soviet del Nagorno Karabakh (2 settembre), Melk'onean entra nel nuovo stato autoproclamato e si stabilisce nella regione di Shahumian entrando a far parte delle milizie di difesa armena e partecipando attivamente ad alcune operazioni militari.
Il 4 febbraio 1992, pochi giorni dopo lo scoppio della guerra del Nagorno-Karabakh, viene dislocato nella regione di Martuni in qualità di comandante regionale. Le sue doti decisionali ed organizzative lo rendono immediatamente popolare. Nell'aprile 1993 è uno dei comandanti che partecipano alla fondamentale conquista di Kelbajar. Nei mesi successivi, comandante della regione di Martuni, infligge pesanti perdite al nemico e riconquista tutti i territori che l'anno precedente erano stati perduti durante le massicce offensive azere. Il suo rigoroso stile di vita (non fumava, non beveva, devolveva tutto il salario mensile ai più bisognosi, lavorava fianco a fianco dei suoi sottoposti) lo resero popolarissimo non solo nel Nagorno Karabakh ma anche in Armenia ed in tutta la Diaspora armena. Pur non avendo mai avuto esperienza di comando militare seppe tuttavia gestire i propri uomini elimando tutti i difetti dell'organizzazione spontaneistica delle prime bande di partigiani armeni; impose disciplina, rispetto per il nemico, ferre regole di gestione delle armi (lui che non portava la pistola). Pretese ed ottenne di istituire una tassa sul vino da parte dei commercianti per poter pagare le forniture di armi e non esitò ad inimicarsi anche qualche notabile locale.
Mont'ē Melk'onean fu colpito a morte nel villaggio abbandonato azero di Merzili nel primo pomeriggio del 12 giugno 1993 in circostanze mai sufficientemente chiarite.
Fu sepolto con tutti gli onori al cimitero militare di Yerablur a Yerevan al termine di una cerimonia alla quale parteciparono le più alte cariche dello stato armeno.
Մոնթե Մելքոնյան (Ավո)
Ղարաբաղյան պատերազմի հերոս և ՀԱՀԳԲ-ի նախկին անդամ։ ՀՀ ազգային հերոս։ Ուրարտագետ, Հայ Դատի և արցախյան ազատամարտի նվիրյալ:
Մոնթե Մելքոնյանը ծնվել է 1957 թվականի նոյեմբերի 25-ին ԱՄՆ-ում՝ ցեղասպանության ճիրաններից փրկված և Կալիֆորնիայի Վայսելիա քաղաքում հանգրվանած հայի ընտանիքում:
Հաճախել է տեղի միջնակարգ դպրոցը: 1969-1970 թվականներին ընտանիքով ճամփորդել է Եվրոպայի և Միջին Արևելքի 41 երկրներում, այցելել Արևմտյան Հայաստան` իր պապերի ծննդավայրը: Այդ տարիքում առաջին անգամ գիտակցել է իր հայ լինելը:
1973 թ., որպես առաջավոր աշակերտ, փոխուսուցման ծրագրով նրան ուղարկել են Ճապոնիա, որտեղ 18 ամիս սովորել է Օսակա քաղաքում: Այդ ընթացքում իր իսկ նախաձեռնությամբ ճամփորդել է Հարավարևելյան Ասիայի մի շարք երկրներում, այդ թվում` Հարավային Կորեայում, Կամբոջիայում, Թաիլանդում, Վիետնամում:
1978թ. ավարտել է Կալիֆորնիայի Բերկլիի համալսարանի հին ասիական ժողովուրդների պատմության և հնագիտության բաժինը` բացառիկ ընդունակությունների շնորհիվ ուսման 4 տարվա ծրագիրը յուրացնելով 2,5 տարում:
Ուսանելու տարիներին մի քանի ընկերների հետ հիմնել է Բերկլիի համալսարանի «Հայ ուսանողների միությունը»` նպատակ ունենալով համախմբել Բերկլիում սովորող սփյուռքահայ երիտասարդությանը կազմակերպության միջոցով համապատասխան աշխատանք կատարել ազգային նշանակության խնդիրների լուծման համար: Տիրապետել է 7 լեզուների: Գրել է ուսումնասիրություններ ազգային-ազատագրական պայքարի մասին:
1980թ. անդամագրվել է Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակին (ԱՍԱԼԱ): Այդ և հաջորդ տարիներին իր ռազմական գիտելիքները կատարելագործել է ՀԱՀԳԲ-ի ռազմական կայանում. ձեռք բերելով լրացուցիչ գիտելիքներ ու փորձ` հետագայում դարձել է ՀԱՀԳԲ-ի գլխավոր մարզողներից մեկը:
Կեղծ անձնագիր կրելու մեղադրանքով և Հռոմում թուրք դիվանագետի դեմ մահափորձ կատարելու կասկածով 1981թ. նոյեմբերի 11-ին ձեռբակալվել է Օրլիի օդանավակայանում և մեկ ամիս հետո ազատ արձակվել: Սակայն 1981թ. վերջից ապրել է ընդհատակում:
1983թ. գործելաձևի և կազմակերպչական խոր տարաձայնությունների պատճառով մի խումբ ընկերների հետ հեռացել է ԱՍԱԼԱ-ից ու ապրել լիակատար մեկուսացման պայմաններում:
1983թ. օգոստոսին համախոհների հետ ստեղծել է «ՀԱՀԳԲ-հեղափոխական շարժում» կազմակերպությունը:
1985թ. նոյեմբերին երկրորդ անգամ է ձերբակալվել Փարիզում` հայկական պահանջատիրական բնույթի անլեգալ գործունեության և դարձյալ կեղծ անձնագիր կրելու մեղադրանքով և մինչև 1989թ. հունվարն անցկացրել Ֆրեն և Պուասի բանտերում:
Մեկուսացման և բանտարկության տարիներին գրել է հայ ժողովրդի նորագույն ազատագրական պայքարի մասին հոդվածներ, որոնք տպագրվել են Փարիզի «Հայ պայքար», Լոնդոնի «Կայծեր» թերթերում և Սան Ֆրանսիսկոյի «Սարդարապատ» ամսագրում:
1989թ. հունվարին Մոնթեն ազատ է արձակվել: Փաստաթղթեր չունենալու պատճառով 1989թ. փետրվարից մինչև 1990թ. սեպտեմբերն ապրել է թափառական ու հալածական, նախ` կարճ ժամանակով Եմենում, ուր նրան է միացել կինը, ապա` Կենտրոնական Եվրոպայում ու Հարավսլավիայում:
1990թ. հոկտեմբերին Մոնթեին վերջապես հաջողվել է գալ Հայաստան: Մինչև 1991թ. սեպտեմբերը զուգընթաց կատարել է գիտական ու զինվորական աշխատանքներ: Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի արևելագետ մասնագետների հետ գրեթե 8 ամիս զբաղվել է «Հայաստանը և իր հարևանները» ծավալուն գրքի ստեղծմամբ, սակայն աշխատանքներն մնացել են անավարտ` Շահումյանում և Արցախում լարված իրավիճակի և զինված ընդհարումների պատճառով:
1991թ. սեպտեմբերի 12-ին ֆրանսաբնակ հայուհու հետ իբրև թարգմանիչ` Ավո կեղծանվամբ, մեկնել է Արցախի հյուսիսային դարպաս` Շահումյանի շրջան:
Մ. Մելքոնյանը մասնակցել է ՀՀ Իջևանի, Ճամբարակի, ԼՂՀ Շահումյանի (Էրքեջ, Բուզլուխ, Մանաշիդ, Կարաչինար), Մարտակերտի, Մարտունիի շրջանների ինքնապաշտպանական և ազատագրական մարտերին:
Ղեկավարել է Մարտունու (գրաված գյուղեր), Քելբաջարի (Քարվաճառ), Աղդամի ազատագրական ռազմական գործողությունները: Զոհվել է 12.06.1993թ. Աղդամի շրջանի Մարզիլի գյուղում:
Իր ողջ գիտակից կյանքում նա պայքարել է հայերի իրավունքների, հայոց ցեղասպանության ճանաչման և մեր հայրենիքի վերատիրման համար:
Հուշեր Մոնթեի մասին
Ավոն ընդհանրապես խմիչքի հետ սեր չուներ և չէր սիրում, երբ զինվորներն էին այն չարաշահում։
- Էլի խմո՞ւմ եք, – մոտենալով հավաքված զինվորներին՝ հարցնում է Ավոն։
- Դե, հրամանատար ջան, Ղարաբաղի թթի օղին աշխարհին է հայտնի։ Ամեն հաց ուտելուց մի բաժակ պետք է խմի ղարաբաղցին։ Միշտ էդպես է եղել. մեր պապերն էլ, պապերի պապերն էլ, երբ սեղան են նստել, թթի օղին անպակաս է եղել։
- Մեր պապերն էլ, պապերի պապերն էլ ժամանակից շուտ են խմել։ Ես անգամ պետք է խմենք վերջում ազգովի, ես ել ձեզ հետ միասին, - ասումն է Ավոն:
...
Ղարաբաղում այդ օրերին ամեն կաթիլ վառելանյութը պետք Է ծառայեր միայն ռազմական նպատակների։ Ավոն այն վերահսկում Էր խստորեն։ Մի անգամ մթնշաղին հայ մամիկը, լսելով, որ Ավոն ինչ — որ տեղ Է գնացել,լամպը ձեռքին մոտենում Է զորանոցին ու դիմում հերթապահ զինվորին.
- Որդիս, լսել եմ Ավոն տեղ Է գնացել, մի բաժակ սալյարկա տվեք` լամպը Էսօր վառենք, որդիս դիրքերից տուն Է եկել։
Զինվորը, որին մթության քողի տակ չէր ճանաչել մամիկը, ժպտում է։ Ապա մոտ կանչելով անցնող զինվորին ասում է.
- Մեկ դույլ սալյարկա տվեք մայրիկին։
–Վա՜յ, Ավո ջան, դո՞ւ ես, քե մատաղ, բա ասել էին գնացե՞լ ես...
...
Մի քանի զինվոր, քեֆները լավ Ավոյին տեսնելով, փորձում են ճանապարհը շեղել։ Ավոն, նկատելով նրանց, կանչում է ու ժպիտով հարցնում.
- Քեֆներդ մարխո՞շ է, հա՞։
Ապա շրջվելով կանչում է ուստա Սուրենին (ուստա Սուրենը տարիքն առած ղարաբաղցի էր, պահեստապետը։
Պատժվողներն իրենց պատիժը կրում էին նրա պահեստում)։
- Ուստա Սուրեն, ասոնց ձգե նկուղը, դուռն էլ ամուր կողպե։
Քիչ հետո սկսվում է թուրքերի հարձակումը։ Զգացվում է «կալանավորվածների» կարիքը։ Մոնթեն նորից ձայն է տալիս.
- Ուստա Սուրեն, նկուղի դուռը բաց։
Մարտից հետո, երբ վերադառնում են զորանոց, Մոնթեն կանչում է տղաներին և պատվիրում ուստա Սուրենին, որ հինգին էլ «պարգևատրի» մեկ ւոուփ ծխախոտով (այն օրերին օրը 6 հատիկ էր սահմանված), ապա ավելացնում է.
- Պարգևատրելեն ետքը նորեն ձգե նկուղը։
Տղաները ծիծաղելով ստանում են «պարգևը» և իջնում նկուղ։
...
Թալիշցի Սմբատը, որին Գուդուր էին ասում, կռվել էր Մոնթեի հրամանատարությանբ գործող ջոկատում: «Երբ թուրքերը անասուններն առաջ արած անցնում էին հարձակման, - պատմում էր Սմբատը, - Մոնթեն միշտ մեզ նախազգուշացնում էր. «Ասոնք մեր պապերու հոտերն ու նախիրներն են, թող գան անցնեն` չկրակեք: Մենք ասոնց գողցողներում պիտի պատժենք»:
...
Հրադադար
- Հրադադար է, տղաներ, հանկարծ չկրակեք, - պատվիրում է Մոնթեն իր զինվորներին:
- Իսկ եթե իրենք կրակե՞ն, - հարցնում է մեկը:
- Մարերը լացացրեք, - լինում է պատասխանը:
...
Մոնթեն զանգահարում է շտաբ ու գանգատվում զինվորներից.
-Էս իշերուն կըսեմ գնացեք պոստեր, չեն էրթա:
Շտաբում զարմանում են.
-Ինչպե՞ս,պոստերը դատարկ են և ազերիները չեն հարձակվում:
-Անոնք մեզմեն էշ են,-լինում է պատասխանը:
Nessun commento:
Posta un commento