Մայիսի 28-ին Հայաստանը նշում է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության օրը / Il 28 maggio Armenia segna la Giornata della Prima Repubblica di Armenia

Մայիսյան հերոսամարտերը Սարդարապատի (մայիսի 21–29), Բաշ Ապարանի (մայիսի 23–29), Ղարաքիլիսայի (մայիսի 24–28) ճակատամարտերն են, որոնք ձախողել են հայերին վերջնականապես բնաջնջելու երիտթուրքական 

ծրագիրը: Այդ հաղթանակների շնորհիվ Արևելյան Հայաստանի մի մասում 

վերականգնվել է հայկական պետականությունը. 1918 թ-ի մայիսի 28-ին 

հռչակվել է Հայաստանի առաջին հանրապետությունը:

Մայիսյան հերոսամարտեր

Մովսես Սիլիկյան  (Սիլիկով, 1862–1937 թթ.)

Դանիել բեկ Փիրումյան (Փիրումով,  1861–1921 թթ.)

Պողոս բեկ Փիրումյան (Փիրումով,  1862–1921 թթ.)

Դրաստամատ Կանայան (Դրո, 1883–1956 թթ.)

Նիկոլայ Ղորղանյան  (Կորգանով, 1878 –1921 թթ.)

Սարդարապատի ճակատամարտին նվիրված հուշահամալիրի զանգակատունը (1968 թ., ճարտարապետ՝ Ռաֆայել Իսրայելյան)

Բաշ Ապարանի ճակատամարտին նվիրված հուշակոթողը Ապարանում (1979 թ., ճարտարապետ՝ Ռաֆայել Իսրայելյան)

Ռուսաստանում Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից (1917 թ.) հետո ռուսական զորքերը լքել են Կովկասյան ռազմաճակատը: Տրապիզոնից մինչև Վանա լիճ՝ 400 կմ երկարությամբ, թուրքերին դիմակայել են գերազանցապես հայկական խմբեր և նոր կազմավորվող զորամասեր: Թուրքական զորքերը, խախտելով Անդրկովկասի կոմիսարիատի հետ 1917 թ-ի դեկտեմբերի 5-ին կնքած զինադադարը, 1918 թ-ի փետրվարի 10-ին անցել են հարձակման և նվաճել Երզնկան, Կարինը, Սարիղամիշը, Կարսը: Հայկական առանձին բանակային կորպուսը, գեներալ Թովմաս Նազարբեկյանի հրամանատարությամբ, գերակշիռ ուժերի ճնշման տակ նահանջել է. նրա հետ արտագաղթել են տասնյակհազարավոր արևմտահայեր, որոնց անվտանգությունն ապահովել է Անդրանիկի ջոկատը:

Մայիսի 15-ին, Ալեքսանդրապոլը (այժմ՝ Գյումրի) գրավելուց հետո, թուրքական մի զորամաս արշավել է Ղարաքիլիսա (այժմ՝ Վանաձոր), իսկ 36-րդ դիվիզիան, Յաղուբ Շևքի փաշայի գլխավորությամբ թափանցելով Արարատյան դաշտ, արշավել է Սարդարապատի ուղղությամբ՝ Երևան ներխուժելու նպատակով:

Սարդարապատի ճակատամարտը

Մայիսի 22–29-ը Արագածի լանջերից մինչև Արաքս, Սարդարապատից մինչև Սևան գիշեր-ցերեկ անդադար ղողանջել են բոլոր եկեղեցիների զանգերը: Ժողովուրդը զինվել և օգնության է հասել զորամասերին: Սարդարապատի պաշտպանության կազմակերպումը Թ. Նազարբեկյանը հանձնարարել է Երևանի զորախմբի հրամանատար գեներալ Մովսես Սիլիկյանին: Պաշտպանական միջոցներ են ձեռնարկվել նաև Կողբի և Իգդիրի ուղղությամբ. գնդապետ Տիգրան Բաղդասարյանի հետևակային 3-րդ բրիգադը դիրքավորվել է Նախիջևան–Շարուր ուղղությամբ: Սարդարապատի զորախումբը, գնդապետ Դանիել բեկ Փիրումյանի հրամանատարությամբ, դիրքեր է գրավել Սարդարապատի ուղղությամբ հարձակվող թուրքական զորամասին դիմակայելու համար, իսկ 6-րդ հեծյալ և 2-րդ պարտիզանական գնդերին հանձնարարվել է սահմանապահ գումարտակի աջակցությամբ փակել Բաշ Ապարանից Երևան շարժվող թուրքական 9-րդ դիվիզիայի ճանապարհը: Թիկունքի և Երևանի պաշտպանությունը ղեկավարել է Արամ Մանուկյանը:

Թուրքական բանակի առաջապահ ուժերը մայիսի 21-ին գրավել են Սարդարապատ կայարանն ու նույնանուն գյուղը (այժմ՝ Հոկտեմբեր) և Գեչռլուն (այժմ՝ գ. Մրգաշատ): Մայիսի 22-ին 5-րդ հրաձգային (հրամանատար՝ գնդապետ Պողոս բեկ Փիրումյան), պարտիզանական հետևակային (հրամանատար՝ Վասիլի Պերեկրյոստով), Իգդիրի հետևակային և Զեյթունի հեծյալ (հրամանատար՝ Սարգիս Սալիբեկով) գնդերը Քյորփալուից (այժմ՝ գ. Արշալույս) և Ղուրդուղլուից (այժմ՝ գ. Արմավիր) անցել են հարձակման, Ղամշլու (այժմ՝ գ. Եղեգնուտ) գյուղի մոտ կոտրել թուրքերի դիմադրությունը, վերագրավել Սարդարապատ կայարանն ու գյուղը և հարկադրել թշնամուն նահանջել շուրջ 15–20 կմ: Սակայն երբ հայկական ուժերը դադարեցրել են հետապնդումը, թուրքերը վերադասավորել են ուժերը և ամրացել Արաքս կայարանի հյուսիսարևմտյան Չիմնի և Թուլքի բարձունքներում: Մայիսի 22–26-ի մարտերի ընթացքում զոհվել է 3500 թուրք: Հակառակորդը որոշել է համալրել Յաղուբ Շևքի փաշայի զորքը, սակայն հայերը հետ են մղել նաև օգնության եկող Մյուրսել փաշայի 5-րդ դիվիզիան:

Հայկական հրամանատարությունը համալրում ստանալուց հետո ստեղծել է հարվածային զորախումբ՝ փոխգնդապետ Կարապետ Հասան-Փաշայանի (Ղասաբբաշյան) հրամանատարությամբ, և մշակել թուրքերի շրջապատման պլան. խմբի կազմում էին Երզնկայի հետևակային գունդը, Մակուի առանձին գումարտակը, Խնուսի գնդի 1 վաշտը, 2 էսկադրոն (ընդամենը 4 հրանոթով), որոնք Պանդուխտի (Միքայել Սերյան) գլխավորած մշեցիների ջոկատի հետ շրջանցել են թուրքերին և հարվածել թիկունքից, միաժամանակ հայկական հիմնական ուժերը գրոհել են ճակատից: Թուրքական բանակի մնացորդները խուճապահար փախել են Ալեքսանդրապոլ: Ճակատամարտն ավարտվել է թուրքական գերակշիռ ուժերի դեմ լիակատար հաղթանակով:

Սարդարապատի ճակատամարտին մասնակցել են հայ ժողովրդի բոլոր խավերի ներկայացուցիչները՝ անկախ քաղաքական համոզմունքներից, սեռից ու տարիքից: Ճակատամարտում լավագույնս դրսևորվել են հայկական ռազմարվեստի ավանդույթները:

Սարդարապատի ճակատամարտի վայրում 1968 թ-ին կառուցվել է հերոսամարտին նվիրված հուշահամալիրը:

Բաշ Ապարանի ճակատամարտը

Թուրքական հրամանատարությունը Բաշ Ապարան (այժմ՝ ք. Ապարան) ուղարկած 9-րդ դիվիզիայով փորձել է հյուսիսից արշավել Երևան, անցնել Սարդարապատի շրջանում հակահարձակման անցած հայկական զորամասերի թիկունքը և նրան կտրել Երևանից: Այդ ծրագիրը խափանելու նպատակով հայկական հրամանատարությունը Սարդարապատի ճակատամարտից Դրոյի (Դրաստամատ Կանայան) գլխավորությամբ շտապ ուժեր (6 հզ. մարդ) է տեղափոխել Բաշ Ապարան: Մայիսի 24-ին Դրոյի զորաջոկատը մտել է Ալի Քուչակ (այժմ՝ Քուչակ)՝ դեպի Բաշ Ապարան արշավող թուրքերին դիմակայելու համար: Մայիսի 29-ին Բաշ Ապարանում ջախջախվել է հակառակորդի 2 գունդ և ոչնչացվել ծանր հրետանին: Թշնամին, մարտադաշտում թողնելով 200-ից ավելի սպանված և մեծաքանակ ռազմավար, հետ է մղվել Բաշ Ապարանից արևմուտք: 

Ճակատամարտում հայկական զորամասերին մեծ աջակցություն են ցույց տվել նաև եզդի աշխարհազորայինները (1500 հեծյալ)՝ Ջհանգիր աղայի գլխավորությամբ: Բաշ Ապարանի ճակատամարտով կասեցվել է թուրքական զորքերի արշավանքը Երևան և Արարատյան դաշտ:

Բաշ Ապարանի ճակատամարտին նվիրված հուշակոթողի (1979 թ.) մոտ 2000 թ-ի մայիսի 28-ին վերաթաղվել է Դրոյի աճյունը:

Ղարաքիլիսայի ճակատամարտը

Ալեքսանդրապոլը գրավելուց հետո Ղարաքիլիսայի ուղղությամբ շարժվող թուրքական զորամասը մայիսի 20-ին գրավել է Ջաջուռը, Աղբուլաղը (այժմ՝ Լուսաղբյուր), Ղալթաղչին (այժմ՝ Հարթագյուղ), մայիսի 21-ին՝ Վորոնցովկան (այժմ՝ ք. Տաշիր): Ջալալօղլիի (այժմ՝ ք. Ստեփանավան) մոտ մայիսի 21–22-ի մարտերից հետո Անդրանիկի ջոկատը կենտրոնացել է Դսեղ գյուղում, ապա շարժվել դեպի Դիլիջան: Գեներալ Նազարբեկյանի հրամանով 1-ին դիվիզիան (հրամանատար՝ գնդապետ Աթաբեկ բեյ Մամիկոնյան) և 2 լեռնային մարտկոցներ փոխադրվել են Շահալի (այժմ՝ Վահագնի), մնացածները կենտրոնացել են Դիլիջանի մոտ: Հայկական զորքն ունեցել է 6 հզ. զինվոր, 10 հրանոթ և մոտ 20 գնդացիր, թուրքական զորքը (հրամանատար՝ Ջավադ բեյ)՝ 10 հզ. զինվոր, 70 հրանոթ և 40 գնդացիր: Հայկական զորքին օգնության են հասել Ղարաքիլիսայի շրջակա գյուղերի բնակիչները: Հայկական ուժերը հիմնական հարվածները թուրքերի գերակշիռ ուժերին հասցրել են Ղշլաղ (այժմ՝ Դարպաս) գյուղի մոտ, Բզովդալի (այժմ՝ Բազում) մատույցներում և Մայմեխ լեռան լանջերին՝ թշնամուն հարկադրելով նահանջել դեպի Համամլու (այժմ՝ ք. Սպիտակ): Մարտերում աչքի են ընկել գնդապետներ Նիկոլայ Ղորղանյանի, Աթաբեկ բեյ Մամիկոնյանի զորամասերը, պորուչիկ Գարեգին Նժդեհը, հերոսաբար զոհված շտաբս կապիտան Գուրգեն Տեր-Մովսիսյանի հրետանավորները: Հայերը կրել են զգալի կորուստներ (սպանված, վիրավոր և գերի): Մեծ էին նաև թուրքերի կորուստները, սակայն համալրում ստանալով՝ նրանք անցել են հակահարձակման, և հայկական ուժերը հարկադրված նահանջել են Դիլիջան: Ղարաքիլիսայում և շրջակա գյուղերում թուրք ջարդարարները կոտորել են հայ բնակչությանը (շուրջ 5000 մարդ), ավերել բնակավայրերը և անցել Ղազախ:

Ղարաքիլիսայի ճակատամարտի շնորհիվ թուրքական զավթիչները հրաժարվել են Թիֆլիս գնալու մտադրությունից և չեն կարողացել մտնել Սևանի ավազան: 

Հայաստանի առաջին հանրապետություն

Հովհաննես Քաջազնունի  (1868–1938 թթ.),  ՀՀ 1-ին վարչապետը

Ալեքսանդր Խատիսյան  (1875–1945 թթ.),  ՀՀ 2-րդ վարչապետը

Համազասպ Օհանջանյան  (1873–1947 թթ.),  ՀՀ 3-րդ վարչապետը

Սիմոն Վրացյան  (1882–1969 թթ.),  ՀՀ 4-րդ (վերջին)  վարչապետը

Ավետիք Սահակյան  (1865–1933 թթ.),  Հայաստանի խորհրդի  նախագահը

Ավետիս Ահարոնյան  (1866–1948 թթ.),  ՀՀ խորհրդարանի  նախագահը

Հայաստանի առաջին  հանրապետության  Կառավարության շենքը  Երևանում

Հայաստանի առաջին  հանրապետության  թղթադրամի նմուշներ

Հանրապետության  անկախության հռչակման  տարեդարձի  տոնակատարությունը  Երևանում

Հայկական համալսարանի  շենքը Ալեքսանդրապոլում

ՀՀ պատվիրակությունը  Փարիզի հաշտության  խորհրդաժողովում  (1919 թ.)`  Ավետիս Ահարոնյանի  նախագահությամբ

Հայաստանի առաջին հանրապետությունը հռչակվել է 1918 թ-ի մայիսի 28-ին և գոյատևել մինչև 1920 թ-ի դեկտեմբերի 2-ը:

ՀՀ տարածքը հռչակման պահին 12 հզ. կմ² էր,  

բնակչությունը՝ 700 հզ., 1919 թ-ին՝ համապատասխանաբար՝ 60 հզ.,       961,7 հզ. կմ², մայրաքաղաքը՝ Երևան:

Հանրապետության հռչակմանը նախորդել են Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի և Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերը, որոնց շնորհիվ հայ ժողովուրդը կարողացավ 543 տարի անց վերականգնել պետականությունը:

1918 թ-ի մայիսի 26-ին՝ Անդրկովկասյան սեյմի լուծարման օրը, իր անկախությունն է հռչակել Վրաստանը, մայիսի 27-ին՝ Ադրբեջանը: Մայիսի 28-ին Թիֆլիսի Հայոց ազգային խորհուրդն ընդունել է հռչակագիր, որտեղ ասված էր. «Անդրկովկասի քաղաքական ամբողջության լուծումով և Վրաստանի ու Ադրբեջանի անկախության հռչակումով ստեղծված նոր դրության հանդեպ Հայոց ազգային խորհուրդն իրեն հայտարարում է հայկական գավառների գերագույն և միակ իշխանություն»: Հունիսի սկզբին հրապարակվել է հաղորդագրություն. «Հայոց ազգային խորհուրդը, այն իրավունքների հիման վրա, որով նրան լիազորել է հայ ժողովուրդը, մայիսի 28-ին որոշեց հռչակել Հայկական պետության անկախությունը, հիմնեց Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետությունը»:

Մինչև Թիֆլիսից կառավարության ժամանումը Երևան՝ իշխանությունն իրականացրել է Երևանի ազգային խորհուրդը՝ Արամ Մանուկյանի գլխավորությամբ:

Նորաստեղծ պետությունն առաջին պարտադրված պայմանագիրն ստորագրել է Թուրքիայի հետ՝ Բաթումում` 1918 թ-ի հունիսի 4-ին՝ Անդրկովկասի գերմանա-թուրքական նվաճման պայմաններում. հայկական կողմը ներկայացրել են Հովհաննես Քաջազնունին և Ալեքսանդր Խատիսյանը:

Այդ պայմանագրով՝ Թուրքիան ճանաչել է Հայաստանի անկախությունը, Հայաստանը հրաժարվել է ոչ միայն Արևմտյան Հայաստանից ու Կարսի մարզից, այլև Արևելյան Հայաստանի մի շարք շրջաններից՝ Ալեքսանդրապոլի և Համամլուի (Սպիտակ) գավառներից, Երևանի ու Էջմիածնի գավառների մի մասից, Շարուր-Դարալագյազի գավառի 1/5-րդ մասից: Հայաստանի Հանրապետությանը մնացել է ընդամենը 12 հզ. կմ²տարածք:

Թուրքերն իրավունք էին ստանում Հայաստանի տարածքով զորք տեղափոխելու Բաքու, որտեղից պետք է դուրս բերվեին Բաքվի կոմունան պաշտպանող հայկական ուժերը: Սակայն Բաքվի Հայոց ազգային խորհուրդը մերժել է այն, քանի որ վտանգվում էր քաղաքի մոտ 100 հզ. հայության կյանքը:

Հայաստանին նաև պարտադրվում էր իր տարածքում զինաթափել հակաթուրքական «ավազակային զորաջոկատները»՝ նկատի ունենալով հատկապես Զորավար Անդրանիկի հրամանատարությամբ գործող զինված ջոկատները: 

1918 թ-ի հուլիսի 19-ին Ազգային խորհուրդը վերջապես ժամանել է Երևան. առաջատար քաղաքական կուսակցությունների և Թիֆլիսի ու Երևանի ազգային խորհուրդների համաձայնությամբ կազմվել է բարձրագույն օրենսդիր իշխանությունը՝ Հայաստանի խորհուրդը (հետագայում` խորհրդարան), որտեղ ընդգրկվել են տարբեր կուսակցությունների,  ազգային խորհուրդների անկուսակցական և ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներ՝ 46 մարդ, որից 18-ը՝ դաշնակցական:

Հուլիսի 24-ին հրապարակվել է գործադիր բարձրագույն իշխանության՝ Կառավարության կազմը. վարչապետ՝ Հովհաննես Քաջազնունի, ներքին գործերի նախարար՝ Արամ Մանուկյան, արտգործնախարար՝ Ալեքսանդր Խատիսյան:

Օգոստոսի 1-ին Հայաստանի խորհուրդը Երևանում գումարել է իր առաջին նիստը, նախագահ է ընտրվել Ավետիք Սահակյանը (դաշնակցական): Նիստը որոշում է ընդունել քայլեր ձեռնարկել երկիրը ծանրագույն վիճակից դուրս բերելու համար: 

1918 թ-ին Հայաստանը դիվանագիտական, ռազմական ու տնտեսական մեկուսացման մեջ էր: Վիճակը բարելավվել է, երբ Առաջին աշխարհամարտում (1914–18 թթ.) Թուրքիան պարտություն է կրել և սկսել հեռանալ Անդրկովկասի գրավված շրջաններից, այդ թվում՝ Լոռուց և Ախալքալաքի գավառներից: Սակայն այդ տարածքների պատկանելության շուրջ հակամարտություն է ծագել Հայաստանի և Վրաստանի միջև, որը 1918 թ-ի դեկտեմբերի կեսերին վերածվել է հայ-վրացական պատերազմի: Հայկական զինված ուժերը Դրոյի (Դրաստամատ Կանայան) գլխավորությամբ կարողացել են վրացիներին դուրս քշել Լոռուց և զգալի ռազմամթերք գրավել: Հայկական զորքերի առաջխաղացումը դեպի Թիֆլիս կանխել են անգլիացիները, որոնց միջամտությամբ 1919 թ-ի հունվարի 9–17-ը տեղի ունեցած խորհրդաժողովում կնքվել է հաշտություն:

Լոռին հայտարարվել է չեզոք գոտի՝ անգլիական գեներալ-նահանգապետի իշխանության ներքո: Ախալքալաքի գավառը ժամանակավորապես մնալու էր Վրաստանի իշխանության տակ: Թեև այդ հիմնախնդրի վերջնական լուծման համար ստեղծվել էր հայ-վրացական հանձնախումբ, սակայն որևէ լուծում չի տրվել:

Հարևան երկրներից միայն Իրանի հետ են հաստատվել բարիդրացիական հարաբերություններ: Ադրբեջանի ու Թուրքիայի դիրքորոշումը Հայաստանի նկատմամբ ի սկզբանե կոշտ ու թշնամական էր: Ադրբեջանը տարածքային հավակնություն ուներ Զանգեզուրի, Լեռնային Ղարաբաղի և Նախիջևանի նկատմամբ: 

1919 թ-ի գարնանը հայկական զորքերը անգլիացիների աջակցությամբ ազատագրել են Կարսի մարզը և Նախիջևանի գավառը. Կարսի նահանգապետ է նշանակվել Ստեփան Ղորղանյանը:

Այսպիսով` հանրապետության տարածքն ընդարձակվել և հասել է 60 հզ. կմ²-ի:

1919 թ-ի աշնանը հայ-ադրբեջանական ընդհարումներ են տեղի ունեցել Զանգեզուրի համար: Միայն Անդրանիկի, ապա՝ Դրոյի ձեռնարկած համառ ջանքերի շնորհիվ հաջողվել է պահպանել Զանգեզուրը: 

1919 թ-ի փետրվարին Երևանում տեղի է ունեցել Արևմտահայության 2-րդ համագումարը, որոշում է ընդունվել Անկախ և Միացյալ Հայաստանի հռչակման մասին:

Անկախության տարեդարձի օրը՝ մայիսի 28-ին, Կառավարությունը, որն արդեն գլխավորում էր Ա. Խատիսյանը, Հայաստանը հռչակել է Անկախ և Միացյալ Հանրապետություն: Փաստորեն ՀՀ Կառավարությունն իրեն համարում էր նաև Արևմտյան Հայաստանի տերը: 1919 թ-ի հունիսին տեղի են ունեցել ընտրություններ (միակը ՀՀ-ում)՝ 366 հզ. ընտրողների և 7 կուսակցությունների մասնակցությամբ: Խորհրդարանի ընտրված 80 անդամներից 72-ը դաշնակցականներ էին: Օգոստոսի 1-ին գումարված նորընտիր խորհրդարանի անդրանիկ նիստում նախագահ է ընտրվել Ավետիս Ահարոնյանը (դաշնակցական): 

Հանրապետությունը սոցիալ-տնտեսական ծանր իրավիճակում էր, քայքայվել էր տնտեսությունը, չէին աշխատում պղնձի հանքերն ու գործարանները: 1918 թ-ի վերջին և 1919 թ-ի սկզբին սովյալների թիվն անցնում էր կես միլիոնը: Սովից ու համաճարակներից մահացել է 180 հզ. մարդ, հիմնականում՝ արևմտահայ գաղթականներ:

Արտասահմանում օգնություն կազմակերպելու համար Եվրոպա և Ամերիկա է մեկնել պատվիրակություն՝ Հ. Քաջազնունու գլխավորությամբ: Ամերիկյան առաջին օգնությունը Հայաստան է հասել 1919 թ-ի մայիսին: Հանրապետության տարբեր վայրերում ստեղծվել է մանկատների ցանց: Ամերիկյան կոմիտեն (Ամերկոմ) մեծ օժանդակություն է ցուցաբերել երկրի չքավոր ու գաղթական բնակչությանը:

Սփյուռքահայ մի շարք բարեգործ մեծահարուստներ միջոցներ են հատկացրել և կտակներ փոխադրել Հայաստան (Եգիպտոսից՝ Մելգոնյան եղբայրները, Բաքվից՝ Արշակ Ղուկասյանը, Ստավրոպոլից՝ Պոպովը, և ուրիշներ):

Լուսավորության և մշակույթի նախարար Նիկոլ Աղբալյանի ջանքերով 1920 թ-ի հունվարի 31-ին Ալեքսանդրապոլում բացվել է պետական համալսարանը: Հիմնադրվել է Հնությունների պահպանման պետական կոմիտե, նախատեսվում էր ստեղծել նաև պետական թատրոն:

ՀՀ կայունությանը, սակայն, սպառնում էին թուրք-թաթարական ներքին խռովությունները, որոնք ճնշելու համար իշխանությունները ստիպված էին դիմելու զինված ուժերին: Ճնշվել է թուրք-թաթարական խռովությունը Զանգիբասարում (հետագայում՝ Մասիսի շրջան), Բեյուք-Վեդիում (Արարատի շրջան, երկուսն էլ այժմ ՀՀ Արարատի մարզում են) և այլ վայրերում:

ՀՀ-ում կյանքի կայունացման ընթացքը խանգարվել է 1920 թ-ի մայիսին բոլշևիկների կազմակերպած ապստամբությամբ: Մայիսի 5-ին կազմվել է նոր Կառավարություն՝ Համազասպ Օհանջանյանի գլխավորությամբ, ընդունվել է օրենք արտակարգ դրություն մտցնելու մասին: Մայիսի կեսերին կառավարական ուժերին հաջողվել է ճնշել ապստամբությունը, որը, սակայն, երկրի համար ծանր հետևանքներ է ունեցել:

1920 թ-ից սկսվել է Հայաստանի միջազգային ճանաչման նոր շրջանը: Հունվարի 23-ին Փարիզի խորհրդաժողովում Անտանտի երկրները որոշել են փաստացի (դե ֆակտո) ճանաչել Հայաստանի անկախությունը: 1920 թ-ի ապրիլի 24-ին ճանաչել է նաև ԱՄՆ-ը: Հայաստանում ներկայացուցչություններ են ստեղծել Վրաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, միջազգային տարբեր ընկերություններ:

Դեռևս 1918 թ-ի վերջին Հայաստանի խորհրդարանը կազմել էր հատուկ պատվիրակություն՝ Ավետիս Ահարոնյանի գլխավորությամբ, և ուղարկել Եվրոպա՝ 1919 թ-ի հունվարին Փարիզի Խաղաղության խորհրդաժողովում հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանելու համար: Փարիզ է ժամանել նաև արևմտահայության շահերը ներկայացնող ազգային պատվիրակությունը՝ Պողոս Նուբարի գլխավորությամբ. մշակվել է խորհրդաժողովին ներկայացվելիք միասնական ծրագիր:

Թուրքիայի հետ հաշտության նախագծի մշակման համար 1920 թ-ի ապրիլին Սան Ռեմոյի (Իտալիա) խորհրդաժողովում մեծ տերությունների ղեկավարները հատուկ ուշադրություն են հրավիրել Հայկական հարցին՝ լուծումը համարելով Հայաստանի 2 հատվածների միավորումը: Այդ նպատակով անհրաժեշտ էր, որ որևէ մեծ տերություն ընդուներ Հայաստանի հովանավորությունը: ԱՄՆ-ի նախագահ Վուդրո Վիլսոնը համաձայնել է ստանձնել Հայաստանի մանդատը, սակայն 1920 թ-ի հունիսի 1-ին ԱՄՆ-ի Սենատը (52 դեմ, 23 կողմ) մերժել է:

1920 թ-ի օգոստոսի 10-ին Փարիզի Սևր արվարձանում Անտանտի երկրները և Թուրքիան ստորագրել են պայմանագիր,  որը հայանպաստ էր: ՀՀ-ի կողմից պայմանագիրն ստորագրել է Ավետիս Ահարոնյանը: Պայմանագրի 88–93-րդ հոդվածները վերաբերում էին Հայաստանին:  Ցավոք, ստեղծված միջազգային նոր իրադրության պայմաններում այս պայմանագիրը կյանքի չկոչվեց: Ավելին, շուտով Թուրքիայում իրավիճակի տեր դարձան քեմալականները, որոնք չճանաչեցին ո՜չ Սևրի պայմանագիրը, ո՜չ Հայաստանի Հանրապետությունը:

Հայաստանի Կառավարությունը փորձել է Ռուսաստանի հետ հաստատել բարիդրացիական հարաբերություններ: Խորհրդարանի փոխնախագահ Լևոն Շանթի գլխավորությամբ հատուկ պատվիրակություն է ուղարկել Մոսկվա: Սակայն քեմալականներն ու Խորհրդային Ադրբեջանն ամեն կերպ խոչընդոտել են հայ-ռուսական պայմանագրի ստորագրումը:

1920 թ-ի մայիսին Կարմիր բանակը մտել է Ղարաբաղ, հունիսին՝ Զանգեզուր,  օգոստոսին՝ Նախիջևան՝ առանց հայկական զինված ուժերի դիմակայության: Օգոստոսի 10-ին Թիֆլիսում կնքվել է հայ-ռուսական համաձայնագիր, որով Հայաստանը հավանություն էր տալիս այդ գավառների՝ իբրև հայ-ադրբեջանական վիճելի տարածքների, ռուսական ուժերի ժամանակավոր գրավմանը:

1920 թ-ի օգոստոսի 24-ին Մոսկվայում ստորագրվել է ռուս-թուրքական պայմանագրի նախագիծը, որով Ռուսաստանը ճանաչել է Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը՝ Կարս, Արդահան, Բաթում քաղաքները ներառյալ: Ըստ էության՝ այդ համաձայնագիրը Հայաստանի դեմ էր:

1920 թ-ի սեպտեմբերի 28-ին քեմալական բանակը, Քյազիմ Կարաբեքիրի հրամանատարությամբ, առանց պատերազմ հայտարարելու, հարձակվել է Հայաստանի վրա: Հետագայում թուրքական կառավարությունը պատերազմի վերաբերյալ տարածած հաղորդագրության մեջ Հայաստանը ներկայացրել է որպես նախահարձակ:

Հայաստանի Կառավարությունը երկրում հայտարարել է ռազմական դրություն: Բոլոր կուսակցությունները, բացի բոլշևիկյանից, հանդես են եկել հայրենիքի պաշտպանության կոչով: 

Սեպտեմբերի 29-ին թուրքերը գրավել են Սարիղամիշը, ապա՝ Կաղզվանը: 

Հայկական բանակը, Թովմաս Նազարբեկյանի հրամանատարությամբ, դիրքեր է գրավել Կարսի մատույցներում, սակայն հոկտեմբերի 30-ին թշնամին առանց դիմադրության գրավել է նաև Կարսի բերդը: Շուրջ 3 հզ. հայ զինվոր և 120 սպա գերի են ընկել: Նոյեմբերի 7-ին ընկել է նաև Ալեքսանդրապոլը:

Նոյեմբերի 18-ին հայկական կողմը հարկադրված ընդունել է թուրքերի առաջարկած զինադադարը: 1920 թ-ի նոյեմբերի 24-ին կազմվել է նոր կառավարություն Սիմոն Վրացյանի գլխավորությամբ: Նոյեմբերի 29-ին Հայաստանի ռազմահեղափոխական կոմիտեն, 11-րդ Կարմիր բանակի օգնությամբ, Ադրբեջանից մտել է Իջևան և երկրում հայտարարել խորհրդային իշխանություն:

Դեկտեմբերի 2-ին Երևանում ՀՀ-ի և ՌԽՖՍՀ-ի ստորագրած համաձայնագրով Հայաստանը հռչակվել է խորհրդային հանրապետություն, իսկ իշխանությունը ժամանակավորապես, մինչև հեղկոմի ժամանումը Երևան, հանձնվել է զինվորական հրամանատարությանը՝ Դրաստամատ Կանայանի գլխավորությամբ: Դեկտեմբերի 2-ի` լույս 3-ի գիշերը իր գոյությունը դադարեցրած Կառավարության պատվիրակությունն Ալեքսանդրապոլում կնքել է հայ-թուրքական նվաստացուցիչ պայմանագիրը, որով ավարտվել է հայ-թուրքական պատերազմը: 

ՀՀ-ն գոյություն է ունեցել երկուսուկես տարի: Հայտնվելով միջազգային հակասությունների բարդ ու խառնակ հանգուցակետում, պարտվելով Թուրքիային, մշտապես ենթարկվելով Խորհրդային Ռուսաստանի ճնշմանը, լքված Արևմուտքի օգնությունից` Հայաստանի առաջին հանրապետությունը դադարել է գոյություն ունենալուց: Նրան հաջորդել է Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունը: 

La Prima Repubblica di Armenia, noto al momento della sua esistenza come la Repubblica di Armenia fu il primo moderno stabilimento di uno stato armeno dopo la caduta del regno armeno di Cilicia nel 1375. La Prima Repubblica d'Armenia confina Repubblica Democratica della Georgia a nord, l'Impero Ottomano a ovest, Persia a sud, e la Repubblica Democratica di Azerbaigian a est.Fin dall'inizio, l'Armenia è stato afflitto da una serie di problemi nazionali ed esteri. Molti dei suoi abitanti erano profughi armeni che erano fuggiti ai massacri del genocidio armeno in Armenia occidentale e quasi non venire in esistenza a causa dei progressi degli eserciti dell'Impero Ottomano, che erano intenti a eliminare il popolo armeno che vivono nel zona.La repubblica durò per oltre due anni. Alla fine del 1920, la nazione fu conquistata dall'Armata Rossa sovietica.

L'offensiva russa durante la Campagna del Caucaso della prima guerra mondiale e la successiva occupazione e la creazione di un governo amministrativo provvisorio ha dato speranza per la liberazione del Western Armenia dal dominio turco ottomano.Con l'aiuto di diversi battaglioni di armeni reclutati tra l'impero russo, l'esercito russo aveva fatto progressi sul fronte del Caucaso, avanzando fino alla città di Erzerum nel 1916. I russi hanno continuato a compiere notevoli progressi anche dopo il rovesciamento dello Re. Nicolai II nel febbraio del 1917.Nel marzo 1917, la rivoluzione spontanea che ha rovesciato lo Re. Nicolai e la dinastia Romanov ha istituito un'amministrazione custode, noto come il governo provvisorio. Poco dopo, il governo provvisorio ha sostituito l'amministrazione granduca Nicholas 'nel Caucaso, con la speciale commissione Transcaucasia da cinque membri, noto con l'acronimo Ozakom. Il Ozakom incluso armeno democratico Mikayel Papadjanian, ed è stato fissato a guarire le ferite inferte dal vecchio regime. In tal modo, Armenia occidentale era di avere un commissario generale, e doveva essere suddiviso in distretti di Trebisonda, Erzerum, Bitlis e Van. Il decreto è stato un grande concessione agli Armeni: Armenia occidentale è stata posta sotto il governo centrale e attraverso di esso sotto la giurisdizione armena immediato. Dr. Hakob Zavriev servirebbe come assistente per gli affari civili e lui a sua volta fare in modo che la maggior parte dei funzionari civili erano armeno.Nell'ottobre del 1917, i bolscevichi presero il potere del governo provvisorio e ha annunciato che sarebbero ritirando le truppe da entrambi i fronti occidentali e del Caucaso.  I Georgiani, Armeni e musulmani del Caucaso tutti respinto la legittimità dei bolscevichi.

Aram Manukian

Il 5 dicembre 1917 l'armistizio di Erzincan fu firmato tra i russi e ottomani, porre fine ai conflitti armati tra i due stati. Dopo la presa del potere bolscevico, un congresso multinazionale di rappresentanti della Transcaucasia si è riunito per creare un organo esecutivo regionale provvisorio noto come Transcaucasia Seim. Il Commissariato e la Seim sono stati pesantemente gravati da la pretesa che il Caucaso meridionale formò un'unità integrale di una inesistente democrazia russa. I deputati armeni in Seim erano fiduciosi che le forze anti-bolscevica in Russia avrebbero prevalso nella Guerra civile russa e ha respinto qualsiasi idea di separare dalla Russia. Nel febbraio 1918, gli armeni, georgiani e musulmani avevano a malincuore uniti per formare la Federazione Transcaucasia, ma le controversie tra tutti i tre gruppi continuato come unità ha cominciato a vacillare.Il 3 marzo 1918  i russi seguirono l'armistizio di Erzurum con il trattato di Brest-Litovsk, e ha lasciato la guerra. Si ceduto territorio Dal 14 marzo ad aprile 1918, quando si è tenuta una conferenza tra l'Impero Ottomano e la delegazione del Seim. Con il trattato di Brest-Litovsk, il russo ha permesso ai turchi per riconquistare le province armene occidentali, nonché a prendere il sopravvento Batum e le province armene russi di Kars e Ardahan.In aggiunta a queste disposizioni, una clausola segreta obbligato gli armeni e russi per smobilitare le loro forze in Armenia sia occidentale e orientale. Dopo aver ucciso molti e deportati armeni di Armenia occidentale durante il genocidio armeno, l'Impero Ottomano mira ad eliminare la popolazione armena dell'Armenia orientale. Poco dopo la firma di Brest-Litovsk, l'esercito turco ha iniziato il suo anticipo, prendendo Erzerum marzo e Kars nel mese di aprile. A partire dal 21 maggio, l'esercito ottomano si trasferì di nuovo avanti.On 11 maggio 1918, una nuova conferenza di pace aperta a Batum. A questa conferenza, gli ottomani esteso le loro richieste per includere Tiflis, così come Alessandropoli e Echmiadzin, che volevano per una ferrovia da costruire per collegare Kars e Julfa con Baku.  I membri armeni e georgiani della delegazione della Repubblica ha cominciato a temporeggiare.Il 26 maggio 1918 la Georgia ha dichiarato l'indipendenza; il 28 maggio, ha firmato il Trattato di Poti, e ha ricevuto la protezione dalla Germania. Il successivo al giorno, il Consiglio nazionale musulmana Tiflis ha annunciato l'istituzione della Repubblica Democratica di Azerbaigian.Dopo essere stato abbandonato dai suoi alleati regionali, il Consiglio nazionale armeno, con sede a Tiflis e guidata da intellettuali armeni russi che rappresentavano gli interessi armeni nel Caucaso, ha dichiarato la propria indipendenza il 28 maggio. E 'inviato Hovhannes Kachaznuni e Alexander Khatisyan, entrambi membri della ARF, a Yerevan per prendere il potere e ha rilasciato la seguente dichiarazione il 30 maggio (con effetto retroattivo al 28 maggio):Nel frattempo, i turchi avevano preso Alessandropoli ed erano intenti a eliminare il centro di resistenza armena di Yerevan. Gli armeni erano in grado di scongiurare la sconfitta totale e consegnati colpi schiaccianti per l'esercito turco nelle battaglie di Sardarapat, Karakilisa e Abaran. La Repubblica di Armenia ha dovuto citare in giudizio per i negoziati a Trattato di Batum, che è stato firmato a Batum il 4 giugno 1918.  E 'stato primo trattato della ADR. 

Dopo l'impero ottomano ha vaste aree di territorio ed ha imposto condizioni difficili, la nuova repubblica è stato lasciato con 10.000 chilometri quadrati.On 30 maggio 1918 la Federazione Rivoluzionaria Armena aveva deciso che l'Armenia dovrebbe essere una repubblica sotto un governo di coalizione provvisorio. La dichiarazione afferma che la Repubblica di Armenia doveva essere uno stato autonomo, dotato di una costituzione, la supremazia dell'autorità statale, l'indipendenza, la sovranità e il potere plenipotenziario. Katchaznouni divenne il primo Primo Ministro del paese e Aram Manukian è stato il primo ministro degli Interni.Armenia istituito un Ministero degli Interni e ha creato una forza di polizia. Il parlamento armeno ha approvato una legge sulla polizia il 21 aprile 1920, specificando la struttura, competenza e responsabilità. Il Ministero dell'Interno è stato anche responsabile per le comunicazioni e telegrafo, ferrovia, e il sistema scolastico pubblico, oltre a far rispettare la legge e l'ordine. Le riforme vengono presto e ciascuno di questi dipartimenti sono diventati ministeri.Nel 1919, i leader della Repubblica ha dovuto affrontare questioni su tre fronti: nazionali, regionali e internazionali. Il Congresso armena di Armeni orientali, che ha preso il controllo nel 1918 è crollato e nel giugno 1919 si sono tenute le prime elezioni nazionali. L'istituzione del diritto era un problema: Armeni avevano la struttura più organizzata nella loro patria; tuttavia, molti altri gruppi etnici erano state risolte per molti secoli in queste terre, troppo (curdi e gli azeri erano quelli più importanti). Nel corso del 1920, iniziata sotto la premiership di Kachaznuni, Armeni provenienti dalla ex impero russo e Stati Uniti hanno sviluppato il sistema giudiziario. Gennaio 1919 è stata una tappa importante come la prima università statale del paese è stato fondato.

Relatori del Parlamento della Repubblica di Armenia 

Avetik Sahakyan (1 agosto 1918 - dal 1 o agosto 1919) 

Avetis Aharonyan (1 agosto 1919 - 4 novembre 1920) 

Hovhannes Katchaznouni (4 novembre 1920 - 2 dicembre 1920) 

Primi Ministri della Repubblica di Armenia 

Hovhannes Katchaznouni (30 giugno 1918 - 28 mag 1919) (a Tbilisi, Georgia fino al 19 luglio 1918) 

Alexander Khatisyan (28 maggio 1919 - 5 maggio 1920) 

Hamazasp "Hamo" Ohanjanyan (5 Maggio 1920 - 25 Novembre 1920) 

Simon Vratsian (25 novembre 1920 - 2 dicembre 1920)

Grazie agli sforzi del Consiglio Nazionale armena di Tiflis, un corpo militare armeno è stato istituito per la lotta contro l'offensiva ottomana della fine del 1917 e l'inizio del 1918. Unità di questo corpo costituito la base dell'esercito del DRA. 

  In conformità con le dure condizioni del trattato di Batum firmato il 14 giugno 1918 l'Impero Ottomano consentito l'esercito armeno di mantenere una sola divisione di fanteria. 

Hovhannes Hakhverdyan (giugno 1918 - marzo 1919) 

Christophor Araratov (1919 - aprile 1920) 

Ruben Ter-Minasian (APR-NOV 1920) 

Drastamat Kanayan (Novembre-dicembre 1920)

Il governo di Hovhannes Kachaznuni è stato affrontato con una realtà più fa riflettere nell'inverno del 1918-19. Il nuovo governo era responsabile di oltre mezzo milione di profughi armeni nel Caucaso. E 'stato un lungo e rigido inverno. Le masse senzatetto, privi di cibo, vestiti e medicine, hanno dovuto sopportare gli elementi. Molti di coloro che è sopravvissuto l'esposizione e la carestia ceduto alle malattie devastanti. Entro la primavera del 1919, l'epidemia di tifo aveva fatto il suo corso, il tempo è migliorato e il primo Comitato americano per il soccorso nella spedizione Vicino Oriente di grano raggiunto Batum. L'esercito britannico ha trasportato aiuti a Yerevan. Eppure, da quel momento circa 150.000 i profughi erano morti. Vratsian pone questa cifra a circa 180.000, ovvero quasi il 20% di tutta la repubblica nascente. Un rapporto nei primi mesi del 1919 ha rilevato che il 65% della popolazione di Sardarabad, il 40% della popolazione degli otto villaggi vicini Etchmiadzin e il 25% della popolazione di Ashtarak era morto.Nel 1920 , la Repubblica di Armenia somministrata una zona che copriva la maggior parte dell'attuale Armenia , Kars , Igdir , ei quartieri Chuldur e Gole di Ardahan , mentre le regioni del Nakhichevan , Nagorno - Karabakh , Zangezur ( oggi provincia armena di Syunik ) , e Qazakh sono state contestate e combattute con l'Azerbaigian . La regione Oltu ( brevemente amministrato dalla Georgia nel 1920 ) è stato inoltre sostenuto da Armenia .La zona a maggioranza armena di Lori è stato contestato con e gestito dalla Georgia . Le aree a sud di Yerevan che sono state popolate da musulmani non riconoscono l'autorità armeno e resistito tentativi da parte del governo armeno per affermare il suo controllo su quelle regioni . Tuttavia, dopo la firma del Trattato di Sèvres nel 1920 , l'Armenia è stato concesso il riconoscimento formale internazionale . Gli Stati Uniti , così come alcuni paesi sudamericani , ha aperto ufficialmente i canali diplomatici con il governo . Numerose missioni armeni sono stati instaurati anche in Gran Bretagna , Italia, Germania , Serbia, Grecia , Iran , Giappone e Africa .

Nel dicembre 1918, l'Armenia e la Georgia impegnati nel conflitto georgiano-armeno Guerra 1918, che fu un breve conflitto militare sulle aree di confine contese nel circondario di Lori in gran parte armena popolata insieme ad alcune altre regioni vicine. Entrambe le nazioni hanno sostenuto il quartiere, che la Georgia aveva occupato dopo gli Ottomani evacuare la zona. Combattimenti inconcludenti continuato per due settimane. L'offensiva armena sotto Drastamat Kanayan (Dro) ha incontrato un certo successo iniziale, ma è stato finalmente fermato. Mediazione britannica ha facilitato la fine della guerra, e ha portato alla creazione di una amministrazione civile Armeno-georgiana giunto nella "zona neutra Lori" o "Shulavera Condominio"Le relazioni tra l'Armenia e la Georgia, invece, sono rimasti tesi. Nella primavera del 1919, American funzionari dell'agenzia sollievo cominciarono a lamentarsi che i funzionari georgiani, che chiedevano la loro parte di disposizioni, tenevano il traffico ferroviario che trasporta rifornimenti vitali di farina e altri prodotti alimentari in Armenia. Spostato da loro denunce e debilitante crisi alimentare in Armenia, Georges Clemenceau, come presidente della Conferenza di Versailles, ha pubblicato una lettera di protesta il 18 luglio, invitando la Georgia a cessare ulteriori interferenze. Georgia ha emesso la propria protesta a questo comunicato, ma entro il 25 luglio i funzionari americani erano già segnalando che il traffico ferroviario aveva cominciato a salire. In autunno 1919, i due paesi hanno iniziato i negoziati per un nuovo trattato di transito.Un notevole grado di ostilità esisteva tra l'Armenia e il suo nuovo vicino di casa a est, la Repubblica Democratica di Azerbaigian , derivanti in gran parte da a differenze razziali , religiose, culturali e sociali . Gli azeri avevano stretti legami etnici e religiosi ai turchi e aveva fornito supporto materiale per loro nella loro auto a Baku nel 1918 . Sebbene i confini dei due paesi sono stati ancora indefiniti , Azerbaijan rivendicato la maggior parte del territorio dell'Armenia era seduto su , chiedendo tutti o la maggior parte delle ex province russe di Elizavetpol , Tiflis , Yerevan , Kars e Batum . Mentre la diplomazia non è riuscito a realizzare il compromesso , anche con la mediazione dei comandanti di corpo di spedizione britannico che si era installato nel Caucaso , scontri territoriali tra l'Armenia e l'Azerbaigian hanno avuto luogo in tutto il 1919 e il 1920, soprattutto nelle regioni del Nakhichevan , Karabakh e Syunik ( Zangezur ) . Ripetuti tentativi di portare queste province sotto la giurisdizione azera sono stati raggiunti con feroce resistenza da parte loro abitanti armeni . Nel maggio 1919 , Dro ha portato una unità di spedizione che è riuscito a stabilire il controllo amministrativo armena in Nakhichevan .

Mentre i problemi con l'Azerbaigian ha continuato, un nuovo stato guidato da Fakhr al-Din Pirioghlu e centrato a Kars, sud-ovest Caucaso Repubblica è stata fondata. Essa ha sostenuto il territorio attorno alle regioni di Kars e Batum, parti del distretto Yerevan e distretti Akhaltsikhe e Akhalkalaki della provincia Tiflis. Esisteva a fianco con il governatore generale britannico creato durante l'intervento del dell'Intesa in Transcaucasia. E 'stato abolito da Alto Commissario britannico Admiral Somerset Arthur Gough-Calthorpe in aprile 1919 e la regione è stato assegnato alla Repubblica Armena.

Il trattato di Sèvres è stato firmato tra il Potenze Alleate ed Associate e l'Impero Ottomano a Sèvres, in Francia il 10 Agosto 1920 Il trattato includeva una clausola di Armenia:. Ha fatto tutte le parti la firma del trattato riconosce l'Armenia come uno stato libero e indipendente. Il disegno dei confini definiti era, tuttavia, ha lasciato al presidente Woodrow Wilson e il Dipartimento di Stato degli Stati Uniti, ed è stato presentato solo in Armenia il 22 novembre. Le nuove frontiere davano Armenia accesso al Mar Nero e premiati grandi porzioni delle province orientali del l'Impero ottomano alla repubblica.

I rivoluzionari turchi videro la compartimentazione dei Anatolia inaccettabile e si ribellarono contro gli Alleati. Il 20 settembre 1920, il generale turco Kazım Karabekir invaso la regione di Sarikamish. In risposta, l'Armenia dichiarò guerra alla Turchia il 24 settembre e la guerra turco-armeno iniziato. Nelle regioni del Oltu, Sarikamish, Kars, Alexandropol (Gyumri) le forze armene si sono scontrati con quelli di di Karabekir XV Corps. Mustafa Kemal Pasha aveva inviato diverse delegazioni a Mosca in cerca di un'alleanza, dove aveva trovato una risposta ricettiva da parte del governo sovietico, che ha iniziato l'invio di oro e armi ai rivoluzionari turchi. Ciò si è rivelato disastroso per gli armeni.Armenia ha dato modo di potere comunista a fine 1920. Nel novembre del 1920, i rivoluzionari turchi catturati Alessandropoli ed erano pronti a muoversi sul capitale. Un cessate il fuoco è stato concluso il 18 novembre I negoziati si sono poi effettuate tra Karabekir e una delegazione di pace guidata da Alexander Khatisian in Alexandropol.; anche se i termini di Karabekir erano estremamente dure della delegazione armena ha avuto scarso ricorso, ma d'accordo con loro. Il Trattato di Alessandropoli è stato quindi firmato il 2 dicembre / 3, 1920.

L'Armata Rossa 11 ha iniziato la sua avanzata praticamente incontrastata in Armenia il 29 novembre 1920. L'effettivo trasferimento del potere ha avuto luogo il 2 dicembre a Yerevan. La leadership armena ha approvato un ultimatum, presentato dal sovietico plenipotenziario Boris Legran. Armenia ha deciso di aderire alla sfera sovietica, mentre la Russia sovietica ha accettato di proteggere il proprio territorio rimanente dal avanzare dell'esercito turco. I sovietici sono inoltre impegnati a prendere misure per ricostruire l'esercito, proteggere gli armeni e di non perseguire Armeni non comunisti, anche se la condizione finale di questo impegno è stato rinnegato quando i Dashnaks furono costretti ad abbandonare il paese.Il 5 dicembre, il Comitato rivoluzionario armeno (Revkom, composta per lo più da Armeni Azerbaigian) entrato anche la città. Infine, il giorno successivo, il 6 dicembre, Cheka di Felix Dzerzhinsky entrato Yerevan, così efficacemente porre fine all'esistenza della Prima Repubblica di Armenia. A quel punto quello che era rimasto di Armenia era sotto l'influenza dei bolscevichi. La parte occupata dalla Turchia è rimasta per la maggior parte di loro, come stabilito nei termini del successivo trattato di Kars. Presto, armeno Repubblica Socialista Sovietica fu proclamata, sotto la guida di Aleksandr Myasnikyan. Doveva essere inclusi nella nuova Transcaucasia Repubblica Socialista Federativa Sovietica.

Da sinistra a destra: Harutyun, Aram Manukian, Ishkhan e Sogho

Prima Repubblica Armena 1918-1920.