Armeni in Tbilisi:
Chiesa sulle ossa
Lo sapevate che la moderna Chiesa ortodossa georgiana Sameba (Santa Trinità) costruita sul sito della distrutta dell'antico cimitero armeno Hodzhivank, dove sono stati sepolti prominente Georgia origine armena, e la gente comune.
Tracce di cimiteri armeni può essere visto oggi. Coloro che sono fortunati con il nome, costruita vicino al Pantheon di scrittori armeni e personaggi pubblici a Tbilisi. E le tombe degli altri comuni mortali distrutto indiscriminatamente tirato scavato la tomba ed i resti e li hanno portati in discarica.
Pantheon degli scrittori armeni e personaggi pubblici in Tbilisi
Vicino da questa "chiesa sulle ossa" ed è stato costruito Pantheon degli scrittori armeni e personaggi pubblici , dove riseppelliti Tumanyan, Nar-Dos, Muratsan e tanti altri.
Io propongo di guardare un piccolo Photo-report:
TBILISI Pantheon degli scrittori armeni e personaggi pubblici "KHOJIVANK"
Questo appezzamento di terreno per lungo tempo apparteneva agli antenati di Ashkharbek Bebutov (Aslan Meliq-Bebut) - tesoriere del re georgiano del XVII secolo Rostom (1633-1658) e in origine era Bebutovs 'cimitero di famiglia.
Il re georgiano molto apprezzata devozione e corretto servizio di Ashkharbek e cominciò a Khoja Bebut (Big Bebut) chiamando. Intitolata dal re, Ashkharbek ampliato il cimitero, tubi di acqua di cui, piantato alberi e nel 1655 costruì il cimitero della chiesa di San Astvatsatin, chiamato dalla gente "Khojivank", cioè dimora costruita da Khoja. Più tardi l'intero cimitero è stato chiamato "Khojivank".
È stata conservata atto re di Rostom redatto in georgiano e le lingue persiane in base alle quali zarabtukhutses (testa di falsari) Khoja Bebut fatto una richiesta alla corte reale di costruire una chiesa la volta di sepoltura della famiglia. Rostom, oltre a permesso di costruire, ha concesso la sua persona formale anche un giardino che si trova sopra la chiesa accanto alla Bebutovs 'sepoltura volta.
La versione georgiana l'atto è redatto dal segretario-mtsignobar Birtvel Tumanishvili ed è datato per anno 1654 Chiesa edificio di iscrizione è conservato e finora è tenuto a Tbilisi Storico-Etnografico. Funziona come segue: "In estate dell'anno armeno del 1104 per volontà di Dio, io, Khoja Bebut e mio fratello Khatin e mia moglie Lali costruito questa santa chiesa di umile Aslan".
Successivamente l'atto è stato restaurato e confermata dal re Teymuraz II. Più tardi, nel 1756 è stato confermato da Irakli II troppo. Secondo la descrizione storica chiesa di San Astvatsatin dedicata alla Santissima Viola Madre di Dio, era un meraviglioso, recintato chiesa a cupola più volte ristrutturata, aveva belle pareti, con annesso giardino fiorito.
Solo i rappresentanti della famiglia Bebutovs 'avevano diritto di essere sepolto nel territorio del cimitero.
Nel corso del tempo la diffusione cimitero intorno alla chiesa è andato oltre il cimitero di famiglia e trasformata in il più grande, famoso - il principale cimitero armeno di Tiflis.
Nel 1934 dopo la fine del Lavrentij Beria ha iniziato la distruzione attiva del cimitero; costruzioni del monastero armeno Khojivank sono stati fatti saltare in aria, tutte le cappelle e cripte sono stati distrutti.
Tutto questo continuò fino al 1938, infine sul luogo del cimitero apparso Tbilisi parco cittadino "Amicizia". Ora GOC Cattedrale della Santissima Trinità si trova in questo territorio.
Grazie agli sforzi dell'artista Gigo Sharbabchyan e architetto Ruben Aghabab di stato è riuscito a salvare diverse tombe che sono stati sepolti accanto a Raffi. E solo il 17 marzo 1962 su lapidi e ceneri raccolti nel territorio dell'ex cimitero è stato aperto pantheon di scrittori armeni e personaggi pubblici.
Il 9 novembre 2002 da sforzi di Tbilisi e Yerevan municipi, Ambasciata della Repubblica di Armenia in Georgia, Unione Armeni 'della Georgia, partito "Hzor Hayreniq", fondo "Yerevan" e JSC "Granito" è stato restaurato e solennemente inaugurato attuale territorio di il pantheon "Khojivank".
Dal 2002 il pantheon è in equilibrio di Tbilisi municipio.
Mkrtum Hovnatanyan (1765 - 1845) artista
Gevorg Hakhverdyan (1818 - 1861) medico, letterato-pubblico
Georgie Tumanov (1818 - 1875) figura letteraria e pubblico
Stepanos Nersisyan (1807 - 1884) artista, figura pubblica
Raffi ( Hakop Melik - Hakopyan) ( 1835-1888 ), scrittore, pubblicista e personaggio pubblico
Tserents ( Hovsep Shishmanyan ) ( 1822-1888 ), scrittore, pubblicista, medico
Grigor Artsruni ( 1845 - 1892 ) pubblicista, figura pubblica, medico filosofia
Genarios Gorganyan ( 1858 - 1900 ) pianista, compositore, figura pubblica
Alexander Yeritsyan ( 1841 - 1902 ) figura scientifica, pedagogo, figura pubblica
Makar Ekmalyan ( 1855 - 1905 ) musicologo, compositore
Perch Proshyan (Hovanes Ter-Arakelyan) ( 1833-1907 ), scrittore, pubblicista
Muratsan (Grigor Ter - Hovanissyan) ( 1854-1908 ) scrittore, personaggio pubblico
Jivani (Serob Levonyan) ( 1846-1909 ) ashug, cantante folk
Ghazaros Aghayan ( 1840 - 1911) scrittore, pedagogo, pubblicista
Gabriel Sundukyan ( 1825 - 1912 ) scrittore, drammaturgo, teatro di figura
Amiran Mandinyan ( 1848 - 1913 ) attore, traduttore, figura pubblica
Arutyun Shamshinyan ( 1856 - 1914 ) artista, figura pubblica
Alexander Tsaturyan ( 1865 - 1917 ) poeta, traduttore
Michael Tumanov ( 1854 - 1920 ) pubblicista, traduttore
Hazir (Abraham Abraamyan) ( 1845 - 1922 ) ashug, cantante folk
Vano Khodjabekyan ( 1875 - 1922 ) artista
Hovhaness Tumanyan (1869 - 1923) poeta, scrittore e personaggio pubblico
Aram Vruir (1863 - 1924) attore, fotografo, figura pubblica
Lazo (Hakob Kazaryan) (1877-1926 ) scrittore, figura pubblica, pedagogo
Hakob Aghabab (Hakob Aghababyan) (1875-1926) scrittore, pedagogo
Olga Maisuryan (Puginyan) (1871-1931) attrice
Sasha Oganezashvili (Alexander Hovanissyan) (1889-1932), musicista, pedagogo
Nar-Dos (Michael Hovanissyan) (1867-1933) scrittore, figura pubblica, traduttore
Bagrat Aivazyan (1862 - 1934) scrittore, figura pubblica, pedagogo
Hakob Hakobyan (1866 - 1937) scrittore, poeta, traduttore
Isahak Alikhanyan (1877 - 1946) attore
Gevorg Pirumyan (1880 - 1954) attore
Artem Lusinyan (1910 - 1963) attore
Suren Avchyan (1904 - 1985) scrittore, traduttore, drammaturgo
Benik Seiranyan (1913 - 2003) scrittore, pubblicista, pedagogo
Avetik Sanosyan (1938 - 2007) attore
Sos Sosyan (Klijyan) (1928-2008) attore
Gayane Khachatryan (1942 - 2009) artista
Miglioramento, riparazione, giardinaggio e pulizia del pantheon paesaggio offre Tbilisi municipio, Ambasciata della Repubblica di Armenia in Georgia e Centro "Hayartun" della diocesi di CAA in Georgia.
ТБИЛИССКИЙ ПАНТЕОН АРМЯНСКИХ ПИСАТЕЛЕЙ И ОБЩЕСТВЕННЫХ ДЕЯТЕЛЕЙ “ХОДЖИВАНК”
Этот участок земли с очень давних времен принадлежал предкам Ашхарбека Бебутова (он же Аслан Мелик-Бебут) – казначея грузинского царя XVII века Ростома (1633-1658) и первоначально был родовым кладбищем Бебутовых.
Грузинский царь высоко ценил преданность и честное служение Ашхарбека и потому стал называть его Ходжой Бебутом (букв. Большим Бебутом). Ашхарбек, по данному ему царем праву, расширил кладбище, уложил трубы для воды, засадил деревья, а в 1655 г. построил на кладбище церковь Сурб Аствацацин, которую народ стал называть «Ходживанком», то есть обителью, построенной Ходжою. Впоследствии Ходживанком стало называться все кладбище. Сохранилась составленная на грузинском и персидском языках грамота царя Ростома, согласно которой зарабтухуцес (начальствующий над чеканщиками монет) Ходжа Бебут обратился к царскому двору с просьбой о разрешении построить церковь на родовой усыпальнице. Ростом, помимо разрешения на строительство, пожаловал Ходжа Бебуту и сад, расположенный выше храма рядом с усыпальницей Бебутовых.
Грузинская редакция грамоты составлена рукой мдиван-мцигнобара Биртвела Туманишвили и датируется 1654 г. Церковная строительная надпись сохранилась и ныне находится в Историко-этнографическом музее г. Тбилиси. Она гласит: «В лето армянское 1104-ое, волею Бога я, Ходжа Бебут, и брат мой Хатин, и супруга моя Лали построили эту святую церковь пригожего Аслана».
Впоследствии грамота была возобновлена и подтверждена царем Теймуразом II-м. Еще позднее – в 1756 г. - ее подтвердил и Ираклий II-ой. Согласно историческим описаниям, церковь Сурб Аствацацин, посвящённая «Всесвятой багряной Богородице», была «великолепной купольной», «обведённой оградой», и «неоднократно обновлённой», имела красивые стены, сбоку к ней прилегал цветущий сад.
Право быть похороненными на территории церкви имели только представители рода Бебутовых.
С течением времени раскинувшееся вокруг церкви кладбище вышло за рамки родового и превратилось в самое большое, известное - главное армянское кладбище Тифлиса.
В 1934 г., после приказа Лаврентия Берии, кладбище начинали активно разрушать; были взорваны сооружения армянского монастыря Ходживанк, уничтожены все часовни и склепы.
Все это продолжалось до 1938 г. В итоге, на месте кладбища появился тбилисский городской парк Дружбы. Ныне на этой территории стоит кафедральный собор ГПЦ Святой Троицы.
Благодаря усилиям художника Гиго Шарбабчяна и архитектора Рубена Агабаба удалось спасти несколько могил, которые были захоронены рядом с могилой Раффи.
И только 17 марта 1962 г. из собранных на территории бывшего кладбища надгробий и прахов на этом месте был открыт Пантеон армянских писателей и общественных деятелей. Ныне на этой территории стоит кафедральный собор Святой Троицы Грузинской Православной Церкви.
9 ноября 2002 г. усилиями мэрий г. Тбилиси и г. Еревана, посольства РА в Грузии, Союзом Армян Грузии, партией “Хзор Айреник”, фондом “Ереван”, АО “Гранит” и др. Была отреставрирована и торжественно открыта нынешняя территория пантеона “Ходживанк”.
С 2002 г. Пантеон находится на балансе мэрии г. Тбилиси.
В пантеоне похоронены:
Мкртум Овнатанян (1765 – 1845) художник.
Геворг Ахвердян (1818 – 1861) врач, литературно-общественный деятель.
Георгий Туманов (1818 – 1875) литературный и общественный деятель.
Степанос Нерсисян (1807 – 1884) художник, общественный деятель.
Раффи (Акоп Мелик – Акопян) (1835 – 1888) писатель, публицист и общественный деятель.
Церенц (Овсеп Шишманян) (1822 – 1888) писатель, публицист, врач.
Григор Арцруни (1845 – 1892) публицист, общественный деятель, доктор философии.
Генариос Горганян (1858 – 1900) пианист, композитор, общественный деятель.
Александр Ерицян (1841 – 1902) научный деятель, педагог, общественный деятель.
Макар Екмалян (1855 – 1905) музыковед, композитор.
Перч Прошян (Ованес Тер – Аракелян) (1833 – 1907) писатель, публицист.
Мурацан (Григор Тер – Ованнисян) (1854 – 1908) писатель, общественный деятель.
Дживани (Сероб Левонян) (1846 – 1909) ашуг, народный певец.
Газарос Агаян (1840 – 1911) писатель, педагог, публицист.
Габриэл Сундукян (1825 – 1912) писатель, драматург, театральный деятель.
Амиран Мандинян (1848 – 1913) актер, переводчик, общественный деятель.
Арутюн Шамшинян (1856 – 1914) художник, общественный деятель.
Александр Цатурян (1865 – 1917) поэт, переводчик.
Микаэл Туманов (1854 – 1920) публицист, переводчик.
Азир (Абраам Абраамян) (1845 – 1922) ашуг, народный певец.
Вано Ходжабекян (1875 – 1922) художник.
Ованес Туманян (1869 – 1923) поэт, писатель и общественный деятель.
Арам Вруйр (1863 – 1924) актер, фотограф, общественный деятель.
Лазо (Акоп Казарян) (1877 – 1926) писатель, общественный деятель, педагог.
Акоп Агабаб (Акоп Агабабян) (1875 – 1926) писатель, педагог.
Ольга Майсурян (Пугинян) (1871 – 1931) актриса.
Саша Оганезашвили (Александр Ованнисян) (1889 – 1932) музыкант, педагог.
Нар-Дос (Микаэл Оганисян) (1867 – 1933) писатель, общественный деятель, переводчик.
Баграт Айвазян (1862 – 1934) писатель, общественный деятель, педагог.
Акоп Акопян (1866 – 1937) писатель, поэт, переводчик.
Исаак Алиханян (1877 – 1946) актер.
Геворг Пирумян (1880 – 1954) актер.
Артем Лусинян (1910 – 1963) актер.
Сурен Авчян (1904 – 1985) писатель, переводчик, драматург,
Беник Сейранян (1913 – 2003) писатель, публицист,
педагог.
Аветик Саносян (1938 – 2007) актер.
Сос Сосян (Клиджян) (1928 – 2008) актер.
Гаянэ Хачатрян (1942 – 2009) художница.
Благоустройство, ремонт, озеленение и уборку пантеона обеспечивает мэрия г. Тбилиси, посольство РА в Грузии и центр “Айартун” Епархии ААЦ в Грузии.
............................................................................................................................
Թբիլիսի Հայ գրողների և հասարակական գործիչների պանթեոն "ԽՈՋԻՎԱՆՔ"
«…Հայ ժողովուրդը մի զարմանալի ժողովուրդ է: Նրան սպանելը, եթե չասեմ անհնարին, կարող եմ ասել, որ շատ դժվարին է: Նա այն բազմախցան առասպելական վիշապն է, որ կոչվում է Հիդրա, որի յուրաքանչյուր ջախջախված եւ կտրված գլխի տեղ աճում է նորը եւ ավելի զորավորը: Դարերի ընթացքում համաշխարհային դարբնոցի սալի վրա, հայը այն աստիճան ծեծվեցավ, տաշվեցավ եւ կոփվեցավ, որ ստացավ երկաթի ամրություն: Նրան ջախջախելը շատ հեշտ չէ, նա չափազանց տոկուն է…»:Րաֆֆի, «Խենթը»
Հայ գրողների եւ հասարակական գործիչների պանթեոնի մասին Թբիլիսիում քչերը գիտեն, կամ… Դեպի պանթեոն ճանապարհն անցնում է Սամեբա տաճարով:
Սուրբ Երրորդության մայր տաճարը կամ Ծմինդա Սամեբան վրացական Ուղղափառ Եկեղեցու գլխավոր մայր տաճարն է, այն գտնվում է Թբիլիսիում` Սուրբ Իլիայի բլրի վրա: Համարվելով Կովկասի ամենամեծ քրիստոնեական եկեղեցին, 9 տարի առաջ կառուցված տաճարը նկատելի է Թբիլիսիի ցանկացած կետից եւ Վրաստանի մայրաքաղաքի գլխավոր տեսարժան վայրերից մեկն է:
Եկեղեցական համալիրի շրջակայքը շատ բարեկարգ է, բազմաթիվ են անվտանգության աշխատակիցները: Այցելությունս համընկավ շաբաթ երեկոյի հետ, երբ եկեղեցում պետք է ծիսակարգ իրականացվեր: Քահանաներից հարցնելով Հայ գրողների պանթեոնի ճանապարհը՝ բարձրացա վեր...
Հայերը Սամեբան չեն սիրում ու այդ ճանապարհով աշխատում են չքայլել: Համենայն դեպս, այդպես ինձ ասաց ինձ ուղեկցող հայ կինը, ում հետ ծանոթացել էի Հավլաբարում զբոսնելիս: Նրա խոսքով, պատճառը պարզ է` տաճարը կառուցվել է հին հայկական գերեզմանատան՝ Խոջիվանքի տեղում:
Հայ գրողների եւ հասարակական գործիչների պանթեոնի մասին, որի գտնվելու կոնկրետ վայրի մասին տեղեկատվություն էի փնտրում 7 օր շարունակ, այդ կինը լսել էր, բայց երբեք չէր այցելել:
Այսպիսով, Խոջիվանքի գերեզմանատանը կից գտնվել է հայկական եկեղեցի, որը ոչնչացվել է խորհրդային տարիներին: Իսկ արդեն վրացական եկեղեցական համալիրի շինարարության ընթացքում ոչնչացվել են Խոջիվանքի գերեզմանաքարերից շատերը, տարածքն էլ վերածվել է այգու:
Ինձ ուղեկցող կինը ճանապարհին պատմում էր, թե ինչպես Սամեբա տաճարի հիմքը փորելու ժամանակ գտնվել են մարդկային ոսկորներ, որոնք այդպես էլ չեն վերաթաղվել, հավելելով, որ, իր տեղեկություններով, գերեզմանաքարերի մի մասն ուղղակի թափվել է Թբիլիսիի օդանավակայանի ճանապարհին: Այս անհարգալից վերաբերմունքը շարժել է Վրաստանի հայ համայնքի զայրույթը, բայց … անզոր են եղել որեւէ բան անել:
Պանթեոնի մուտքի մոտ ներսի կողմից պատերի տակ շարված են մի շարք գերեզմանաքարեր: Ինձ ուղեկցող կնոջ խոսքով, այդ գերեզմանաքարերը Հավլաբարի հայ երիտասարդները կարողացել են փրկել ու բերել այստեղ Խոջիվանքից` նշելով, որ բազմաթիվ գերեզմանաքարեր տեղափոխել չի հաջողվել, եւ դրանք ոչնչացվել կամ վնասվել են:
Վրացագետը նշում է, որ տեղի ունեցածի մեղավորը կոմունիստական կուսակցությունն էր, իսկ հայությունն այդ շրջանում լուռ հետեւում էր այդ ողբերգությանը, քանի որ 1937 թվականն էր, երբ բոլորը սարսափում էին բարձրաձայն արտահայտվել:
«Իմ տեղեկություններով, Խոջիվանքի որոշ տապանաքարեր կարելի էր տեսնել այն ժամանակաշրջանի նորակառույց շենքերի հիմքում: Ճարտարապետ Ռուբեն Աղաբաբյանի նախագծով, 1961-62թթ. ոչնչացված տապանաքարերի փոքր մասը հավաքվում եւ առանձնացվում է հայ մշակույթի եւ հասարակական գործիչների պանթեոնում: Անկախացումից հետո կոմունիստական կուսակցությանը փոխարինեց Վրաց ուղղափառ եկեղեցին եւ սկսեց վրացականացնել բոլոր ոչ վրացական եկեղեցիները եւ մատուռները: 1995թ. հոկտեմբերին Վրաց ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդ Իլիան թույլ է տալիս, որ 1937 թվականին ոչնչացված հայկական եկեղեցու տեղում կառուցվի Թբիլիսիի գլխավոր Սուրբ Երրորդության տաճարը»,- պատմում է Ջոննի Մելիքյանը:
Armenian Pantheon of Tbilisi
Խոջիվանքի գերեզմանատուն
Chiesa sulle ossa
Tracce di cimiteri armeni può essere visto oggi. Coloro che sono fortunati con il nome, costruita vicino al Pantheon di scrittori armeni e personaggi pubblici a Tbilisi. E le tombe degli altri comuni mortali distrutto indiscriminatamente tirato scavato la tomba ed i resti e li hanno portati in discarica.
Pantheon degli scrittori armeni e personaggi pubblici in Tbilisi
Vicino da questa "chiesa sulle ossa" ed è stato costruito Pantheon degli scrittori armeni e personaggi pubblici , dove riseppelliti Tumanyan, Nar-Dos, Muratsan e tanti altri.
Io propongo di guardare un piccolo Photo-report:
 |
Hovanes Tumanyan |
 |
Gabriel Sundukian |
 |
Nar-Dos |
 |
Ghazaros Aghayan |
 |
Muratsan |
 |
| Raffi |
TBILISI Pantheon degli scrittori armeni e personaggi pubblici "KHOJIVANK"
Questo appezzamento di terreno per lungo tempo apparteneva agli antenati di Ashkharbek Bebutov (Aslan Meliq-Bebut) - tesoriere del re georgiano del XVII secolo Rostom (1633-1658) e in origine era Bebutovs 'cimitero di famiglia.
Il re georgiano molto apprezzata devozione e corretto servizio di Ashkharbek e cominciò a Khoja Bebut (Big Bebut) chiamando. Intitolata dal re, Ashkharbek ampliato il cimitero, tubi di acqua di cui, piantato alberi e nel 1655 costruì il cimitero della chiesa di San Astvatsatin, chiamato dalla gente "Khojivank", cioè dimora costruita da Khoja. Più tardi l'intero cimitero è stato chiamato "Khojivank".
 |
| chiesa di San Astvatsatin |
La versione georgiana l'atto è redatto dal segretario-mtsignobar Birtvel Tumanishvili ed è datato per anno 1654 Chiesa edificio di iscrizione è conservato e finora è tenuto a Tbilisi Storico-Etnografico. Funziona come segue: "In estate dell'anno armeno del 1104 per volontà di Dio, io, Khoja Bebut e mio fratello Khatin e mia moglie Lali costruito questa santa chiesa di umile Aslan".
Successivamente l'atto è stato restaurato e confermata dal re Teymuraz II. Più tardi, nel 1756 è stato confermato da Irakli II troppo. Secondo la descrizione storica chiesa di San Astvatsatin dedicata alla Santissima Viola Madre di Dio, era un meraviglioso, recintato chiesa a cupola più volte ristrutturata, aveva belle pareti, con annesso giardino fiorito.
Solo i rappresentanti della famiglia Bebutovs 'avevano diritto di essere sepolto nel territorio del cimitero.
Nel corso del tempo la diffusione cimitero intorno alla chiesa è andato oltre il cimitero di famiglia e trasformata in il più grande, famoso - il principale cimitero armeno di Tiflis.
Nel 1934 dopo la fine del Lavrentij Beria ha iniziato la distruzione attiva del cimitero; costruzioni del monastero armeno Khojivank sono stati fatti saltare in aria, tutte le cappelle e cripte sono stati distrutti.
Tutto questo continuò fino al 1938, infine sul luogo del cimitero apparso Tbilisi parco cittadino "Amicizia". Ora GOC Cattedrale della Santissima Trinità si trova in questo territorio.
Grazie agli sforzi dell'artista Gigo Sharbabchyan e architetto Ruben Aghabab di stato è riuscito a salvare diverse tombe che sono stati sepolti accanto a Raffi. E solo il 17 marzo 1962 su lapidi e ceneri raccolti nel territorio dell'ex cimitero è stato aperto pantheon di scrittori armeni e personaggi pubblici.
Il 9 novembre 2002 da sforzi di Tbilisi e Yerevan municipi, Ambasciata della Repubblica di Armenia in Georgia, Unione Armeni 'della Georgia, partito "Hzor Hayreniq", fondo "Yerevan" e JSC "Granito" è stato restaurato e solennemente inaugurato attuale territorio di il pantheon "Khojivank".
Dal 2002 il pantheon è in equilibrio di Tbilisi municipio.
Mkrtum Hovnatanyan (1765 - 1845) artista
Gevorg Hakhverdyan (1818 - 1861) medico, letterato-pubblico
Georgie Tumanov (1818 - 1875) figura letteraria e pubblico
Stepanos Nersisyan (1807 - 1884) artista, figura pubblica
Raffi ( Hakop Melik - Hakopyan) ( 1835-1888 ), scrittore, pubblicista e personaggio pubblico
Tserents ( Hovsep Shishmanyan ) ( 1822-1888 ), scrittore, pubblicista, medico
Grigor Artsruni ( 1845 - 1892 ) pubblicista, figura pubblica, medico filosofia
Genarios Gorganyan ( 1858 - 1900 ) pianista, compositore, figura pubblica
Alexander Yeritsyan ( 1841 - 1902 ) figura scientifica, pedagogo, figura pubblica
Makar Ekmalyan ( 1855 - 1905 ) musicologo, compositore
Perch Proshyan (Hovanes Ter-Arakelyan) ( 1833-1907 ), scrittore, pubblicista
Muratsan (Grigor Ter - Hovanissyan) ( 1854-1908 ) scrittore, personaggio pubblico
Jivani (Serob Levonyan) ( 1846-1909 ) ashug, cantante folk
Ghazaros Aghayan ( 1840 - 1911) scrittore, pedagogo, pubblicista
Gabriel Sundukyan ( 1825 - 1912 ) scrittore, drammaturgo, teatro di figura
Amiran Mandinyan ( 1848 - 1913 ) attore, traduttore, figura pubblica
Arutyun Shamshinyan ( 1856 - 1914 ) artista, figura pubblica
Alexander Tsaturyan ( 1865 - 1917 ) poeta, traduttore
Michael Tumanov ( 1854 - 1920 ) pubblicista, traduttore
Hazir (Abraham Abraamyan) ( 1845 - 1922 ) ashug, cantante folk
Vano Khodjabekyan ( 1875 - 1922 ) artista
Hovhaness Tumanyan (1869 - 1923) poeta, scrittore e personaggio pubblico
Aram Vruir (1863 - 1924) attore, fotografo, figura pubblica
Lazo (Hakob Kazaryan) (1877-1926 ) scrittore, figura pubblica, pedagogo
Hakob Aghabab (Hakob Aghababyan) (1875-1926) scrittore, pedagogo
Olga Maisuryan (Puginyan) (1871-1931) attrice
Sasha Oganezashvili (Alexander Hovanissyan) (1889-1932), musicista, pedagogo
Nar-Dos (Michael Hovanissyan) (1867-1933) scrittore, figura pubblica, traduttore
Bagrat Aivazyan (1862 - 1934) scrittore, figura pubblica, pedagogo
Hakob Hakobyan (1866 - 1937) scrittore, poeta, traduttore
Isahak Alikhanyan (1877 - 1946) attore
Gevorg Pirumyan (1880 - 1954) attore
Artem Lusinyan (1910 - 1963) attore
Suren Avchyan (1904 - 1985) scrittore, traduttore, drammaturgo
Benik Seiranyan (1913 - 2003) scrittore, pubblicista, pedagogo
Avetik Sanosyan (1938 - 2007) attore
Sos Sosyan (Klijyan) (1928-2008) attore
Gayane Khachatryan (1942 - 2009) artista
Miglioramento, riparazione, giardinaggio e pulizia del pantheon paesaggio offre Tbilisi municipio, Ambasciata della Repubblica di Armenia in Georgia e Centro "Hayartun" della diocesi di CAA in Georgia.
 |
| 1934 |
 |
| 1911 |
 |
| 1918 |
 |
| 1934 |
 |
| 1934 |
 |
| 1934 |
 |
| 1934 |
 |
| 1934 |
 |
| 1934 |
 |
| 1934 |
 |
| 1934 |
 |
| 1934 |
 |
| 1934 |
Этот участок земли с очень давних времен принадлежал предкам Ашхарбека Бебутова (он же Аслан Мелик-Бебут) – казначея грузинского царя XVII века Ростома (1633-1658) и первоначально был родовым кладбищем Бебутовых.
Грузинский царь высоко ценил преданность и честное служение Ашхарбека и потому стал называть его Ходжой Бебутом (букв. Большим Бебутом). Ашхарбек, по данному ему царем праву, расширил кладбище, уложил трубы для воды, засадил деревья, а в 1655 г. построил на кладбище церковь Сурб Аствацацин, которую народ стал называть «Ходживанком», то есть обителью, построенной Ходжою. Впоследствии Ходживанком стало называться все кладбище. Сохранилась составленная на грузинском и персидском языках грамота царя Ростома, согласно которой зарабтухуцес (начальствующий над чеканщиками монет) Ходжа Бебут обратился к царскому двору с просьбой о разрешении построить церковь на родовой усыпальнице. Ростом, помимо разрешения на строительство, пожаловал Ходжа Бебуту и сад, расположенный выше храма рядом с усыпальницей Бебутовых.
Грузинская редакция грамоты составлена рукой мдиван-мцигнобара Биртвела Туманишвили и датируется 1654 г. Церковная строительная надпись сохранилась и ныне находится в Историко-этнографическом музее г. Тбилиси. Она гласит: «В лето армянское 1104-ое, волею Бога я, Ходжа Бебут, и брат мой Хатин, и супруга моя Лали построили эту святую церковь пригожего Аслана».
Впоследствии грамота была возобновлена и подтверждена царем Теймуразом II-м. Еще позднее – в 1756 г. - ее подтвердил и Ираклий II-ой. Согласно историческим описаниям, церковь Сурб Аствацацин, посвящённая «Всесвятой багряной Богородице», была «великолепной купольной», «обведённой оградой», и «неоднократно обновлённой», имела красивые стены, сбоку к ней прилегал цветущий сад.
Право быть похороненными на территории церкви имели только представители рода Бебутовых.
С течением времени раскинувшееся вокруг церкви кладбище вышло за рамки родового и превратилось в самое большое, известное - главное армянское кладбище Тифлиса.
В 1934 г., после приказа Лаврентия Берии, кладбище начинали активно разрушать; были взорваны сооружения армянского монастыря Ходживанк, уничтожены все часовни и склепы.
Все это продолжалось до 1938 г. В итоге, на месте кладбища появился тбилисский городской парк Дружбы. Ныне на этой территории стоит кафедральный собор ГПЦ Святой Троицы.
Благодаря усилиям художника Гиго Шарбабчяна и архитектора Рубена Агабаба удалось спасти несколько могил, которые были захоронены рядом с могилой Раффи.
И только 17 марта 1962 г. из собранных на территории бывшего кладбища надгробий и прахов на этом месте был открыт Пантеон армянских писателей и общественных деятелей. Ныне на этой территории стоит кафедральный собор Святой Троицы Грузинской Православной Церкви.
9 ноября 2002 г. усилиями мэрий г. Тбилиси и г. Еревана, посольства РА в Грузии, Союзом Армян Грузии, партией “Хзор Айреник”, фондом “Ереван”, АО “Гранит” и др. Была отреставрирована и торжественно открыта нынешняя территория пантеона “Ходживанк”.
С 2002 г. Пантеон находится на балансе мэрии г. Тбилиси.
В пантеоне похоронены:
Мкртум Овнатанян (1765 – 1845) художник.
Геворг Ахвердян (1818 – 1861) врач, литературно-общественный деятель.
Георгий Туманов (1818 – 1875) литературный и общественный деятель.
Степанос Нерсисян (1807 – 1884) художник, общественный деятель.
Раффи (Акоп Мелик – Акопян) (1835 – 1888) писатель, публицист и общественный деятель.
Церенц (Овсеп Шишманян) (1822 – 1888) писатель, публицист, врач.
Григор Арцруни (1845 – 1892) публицист, общественный деятель, доктор философии.
Генариос Горганян (1858 – 1900) пианист, композитор, общественный деятель.
Александр Ерицян (1841 – 1902) научный деятель, педагог, общественный деятель.
Макар Екмалян (1855 – 1905) музыковед, композитор.
Перч Прошян (Ованес Тер – Аракелян) (1833 – 1907) писатель, публицист.
Мурацан (Григор Тер – Ованнисян) (1854 – 1908) писатель, общественный деятель.
Дживани (Сероб Левонян) (1846 – 1909) ашуг, народный певец.
Газарос Агаян (1840 – 1911) писатель, педагог, публицист.
Габриэл Сундукян (1825 – 1912) писатель, драматург, театральный деятель.
Амиран Мандинян (1848 – 1913) актер, переводчик, общественный деятель.
Арутюн Шамшинян (1856 – 1914) художник, общественный деятель.
Александр Цатурян (1865 – 1917) поэт, переводчик.
Микаэл Туманов (1854 – 1920) публицист, переводчик.
Азир (Абраам Абраамян) (1845 – 1922) ашуг, народный певец.
Вано Ходжабекян (1875 – 1922) художник.
Ованес Туманян (1869 – 1923) поэт, писатель и общественный деятель.
Арам Вруйр (1863 – 1924) актер, фотограф, общественный деятель.
Лазо (Акоп Казарян) (1877 – 1926) писатель, общественный деятель, педагог.
Акоп Агабаб (Акоп Агабабян) (1875 – 1926) писатель, педагог.
Ольга Майсурян (Пугинян) (1871 – 1931) актриса.
Саша Оганезашвили (Александр Ованнисян) (1889 – 1932) музыкант, педагог.
Нар-Дос (Микаэл Оганисян) (1867 – 1933) писатель, общественный деятель, переводчик.
Баграт Айвазян (1862 – 1934) писатель, общественный деятель, педагог.
Акоп Акопян (1866 – 1937) писатель, поэт, переводчик.
Исаак Алиханян (1877 – 1946) актер.
Геворг Пирумян (1880 – 1954) актер.
Артем Лусинян (1910 – 1963) актер.
Сурен Авчян (1904 – 1985) писатель, переводчик, драматург,
Беник Сейранян (1913 – 2003) писатель, публицист,
педагог.
Аветик Саносян (1938 – 2007) актер.
Сос Сосян (Клиджян) (1928 – 2008) актер.
Гаянэ Хачатрян (1942 – 2009) художница.
Благоустройство, ремонт, озеленение и уборку пантеона обеспечивает мэрия г. Тбилиси, посольство РА в Грузии и центр “Айартун” Епархии ААЦ в Грузии.
............................................................................................................................
Թբիլիսի Հայ գրողների և հասարակական գործիչների պանթեոն "ԽՈՋԻՎԱՆՔ"
«…Հայ ժողովուրդը մի զարմանալի ժողովուրդ է: Նրան սպանելը, եթե չասեմ անհնարին, կարող եմ ասել, որ շատ դժվարին է: Նա այն բազմախցան առասպելական վիշապն է, որ կոչվում է Հիդրա, որի յուրաքանչյուր ջախջախված եւ կտրված գլխի տեղ աճում է նորը եւ ավելի զորավորը: Դարերի ընթացքում համաշխարհային դարբնոցի սալի վրա, հայը այն աստիճան ծեծվեցավ, տաշվեցավ եւ կոփվեցավ, որ ստացավ երկաթի ամրություն: Նրան ջախջախելը շատ հեշտ չէ, նա չափազանց տոկուն է…»:Րաֆֆի, «Խենթը»
Հայ գրողների եւ հասարակական գործիչների պանթեոնի մասին Թբիլիսիում քչերը գիտեն, կամ… Դեպի պանթեոն ճանապարհն անցնում է Սամեբա տաճարով:
Սուրբ Երրորդության մայր տաճարը կամ Ծմինդա Սամեբան վրացական Ուղղափառ Եկեղեցու գլխավոր մայր տաճարն է, այն գտնվում է Թբիլիսիում` Սուրբ Իլիայի բլրի վրա: Համարվելով Կովկասի ամենամեծ քրիստոնեական եկեղեցին, 9 տարի առաջ կառուցված տաճարը նկատելի է Թբիլիսիի ցանկացած կետից եւ Վրաստանի մայրաքաղաքի գլխավոր տեսարժան վայրերից մեկն է:
Եկեղեցական համալիրի շրջակայքը շատ բարեկարգ է, բազմաթիվ են անվտանգության աշխատակիցները: Այցելությունս համընկավ շաբաթ երեկոյի հետ, երբ եկեղեցում պետք է ծիսակարգ իրականացվեր: Քահանաներից հարցնելով Հայ գրողների պանթեոնի ճանապարհը՝ բարձրացա վեր...
Հայերը Սամեբան չեն սիրում ու այդ ճանապարհով աշխատում են չքայլել: Համենայն դեպս, այդպես ինձ ասաց ինձ ուղեկցող հայ կինը, ում հետ ծանոթացել էի Հավլաբարում զբոսնելիս: Նրա խոսքով, պատճառը պարզ է` տաճարը կառուցվել է հին հայկական գերեզմանատան՝ Խոջիվանքի տեղում:
Հայ գրողների եւ հասարակական գործիչների պանթեոնի մասին, որի գտնվելու կոնկրետ վայրի մասին տեղեկատվություն էի փնտրում 7 օր շարունակ, այդ կինը լսել էր, բայց երբեք չէր այցելել:
Այսպիսով, Խոջիվանքի գերեզմանատանը կից գտնվել է հայկական եկեղեցի, որը ոչնչացվել է խորհրդային տարիներին: Իսկ արդեն վրացական եկեղեցական համալիրի շինարարության ընթացքում ոչնչացվել են Խոջիվանքի գերեզմանաքարերից շատերը, տարածքն էլ վերածվել է այգու:
Ինձ ուղեկցող կինը ճանապարհին պատմում էր, թե ինչպես Սամեբա տաճարի հիմքը փորելու ժամանակ գտնվել են մարդկային ոսկորներ, որոնք այդպես էլ չեն վերաթաղվել, հավելելով, որ, իր տեղեկություններով, գերեզմանաքարերի մի մասն ուղղակի թափվել է Թբիլիսիի օդանավակայանի ճանապարհին: Այս անհարգալից վերաբերմունքը շարժել է Վրաստանի հայ համայնքի զայրույթը, բայց … անզոր են եղել որեւէ բան անել:
 |
| Թբիլիսիի Սուրբ Երրորդության մայր տաճարը եւ ավերված գերեզմանատունը (2007-2009 թթ.) Լուսանկարը` Թբիլիսիի հայ համայնք |
Փոքրիկ ծառուղին տանում է դեպի բուն պանթեոն: Այստեղ են գտնվում հայ մտավորականների թիֆլիսյան սերուցքի, այդ թվում Մուրացանի, Վանո Խոջաբեկյանի, Ջիվանու, Նար Դոսի, Ղազարոս Աղայանի, Մակար Եկմալյանի, Ծերենցի, Պերճ Պռոշյանի,Ալեքսանդր Ծատուրյանի, Գրիգոր Արծրունու, Գեւորգ Ախվերդյանի, Սիմոն Զավարյանի, Քեռու, Իվան Լազարյանի, Ալեքսանդր Մանթաշեւի, Նաղաշ եւ Մկրտում Հովնաթանյանների, Գաբրիել Սունդուկյանի, Րաֆֆու, Հովհաննես Թումանյանի, Նիկոլ Դումանի եւ ականավոր այլ հայ մեծերի տապանաքարերը:
Ըստ պատմական տեղեկությունների, Խոջիվանքը ձեւավորվել է XVII դարում՝ Վրաց Ռոստոմ թագավորի ատենադպիր, ժամանակի «ուսյալ եւ կրթյալ այրերից» Աշխարհբեկ Բեյբությանի՝ թագավորից իբրեւ նվեր ստացած գերեզմանատեղում։ Թագավորը նրան շնորհել է «խոջա» պատվանունը։ Գերեզմանատեղում կառուցվել է Խոջայի վանքը, որը ժամանակի ընթացքում հնչյունափոխվել է եւ դարձել Խոջիվանք։ Վանքի շրջակայքը ժամանակին վերածվել է հայկական գերեզմանատան, որտեղ թաղվել են 1000-ից ավելի ճանաչված հասարակական, գրական եւ մշակույթի գործիչներ։ 1930-ականներին գերեզմանատունն ավերվել է. միայն բեմանկարիչ Գրիգոր Շարբաբչյանի ջանքերով է հաջողվել փրկել սակավաթիվ աճյուններ եւ Րաֆֆու շիրմաքարի շուրջը ձեւավորել ներկայիս պանթեոնը։
«Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո սկսվում է կրոնի դեմ պայքար, քանդվում են շատ եկեղեցիներ, մի մասը դառնում գրադարան, մյուս մասը` պահեստներ: Արդեն Ստալինի կառավարման տարիներին, երբ Բերիան էր Վրաստանի դե ֆակտո տիրակալը (մասնավորապես` 1937 թ-ին), Թիֆլիսի քաղխորհուրդը որոշում է քանդել Խոջիվանքի եկեղեցին: Ավելի ուշ նույն բախտին է արժանանում գերեզմանատունը` վերածվելով մշակույթի այգու»,- մեզ հետ զրույցում պատմում է Վրաստանի հարցերով փորձագետ Ջոննի Մելիքյանը: «Ասում են` այն տարիներին թիֆլիսցիները զբոսնում էին գետնի տակ թաղված հայերի եւ ազնվական վրացիների (որոնց համար, ի դեպ, մեծ պատիվ էր այդ գերեզմանատանը թաղվելը) ոսկորների վրայով», - ասում է նա: Վրացագետը նշում է, որ տեղի ունեցածի մեղավորը կոմունիստական կուսակցությունն էր, իսկ հայությունն այդ շրջանում լուռ հետեւում էր այդ ողբերգությանը, քանի որ 1937 թվականն էր, երբ բոլորը սարսափում էին բարձրաձայն արտահայտվել:
«Իմ տեղեկություններով, Խոջիվանքի որոշ տապանաքարեր կարելի էր տեսնել այն ժամանակաշրջանի նորակառույց շենքերի հիմքում: Ճարտարապետ Ռուբեն Աղաբաբյանի նախագծով, 1961-62թթ. ոչնչացված տապանաքարերի փոքր մասը հավաքվում եւ առանձնացվում է հայ մշակույթի եւ հասարակական գործիչների պանթեոնում: Անկախացումից հետո կոմունիստական կուսակցությանը փոխարինեց Վրաց ուղղափառ եկեղեցին եւ սկսեց վրացականացնել բոլոր ոչ վրացական եկեղեցիները եւ մատուռները: 1995թ. հոկտեմբերին Վրաց ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդ Իլիան թույլ է տալիս, որ 1937 թվականին ոչնչացված հայկական եկեղեցու տեղում կառուցվի Թբիլիսիի գլխավոր Սուրբ Երրորդության տաճարը»,- պատմում է Ջոննի Մելիքյանը:
Վրացագետի խոսքով, այդ տարիներին վրաց պատրիարքին բազմաթիվ ապացույցներ ներկայացվեցին, որոնք փաստում էին, որ եկեղեցու տարածքում նախկինում գերեզմանատուն է եղել: «Ապացույցներից էր, օրինակ, այն, որ այդտեղից աղբի հետ միասին նաեւ մարդկանց ոսկորներ էին դուրս բերվում: Արդեն անկախության շրջանում պանթեոնը տեր ու տիրակալ չուներ: Որոշ ժամանակ անց այն վերանորոգվեց Հայաստանի դեսպանատան ջանքերով, իսկ 2000 թվականին անցավ Թբիլիսիի քաղաքապետարանի ենթակայության տակ` նրանից ֆինանսական աջակցություն ստանալով: Պահպանման ուղղությամբ ջանքեր է գործադրում նաեւ Հայաստանի դեսպանատունը»,- նշում է Ջոննի Մելիքյանը:
Գերեզմանատունը հիմնովին նորոգվել է 2002 թ-ին։
 |
| Թբիլիսիի Հայ գրողների եւ հասարակական գործիչների պանթեոնում Լուսանկարը` Մեդիամաքս |
Խոջիվանքի գերեզմանատուն
Nessun commento:
Posta un commento